Մոսկվա-Երևան-Աստանա տեսակամուրջ. Ղարաբաղի հարցը, Ուորլիքի հայտարարություններն ու Նազարբաևի դիրքորոշումը

Մոսկվա-Երևան-Աստանա տեսակամուրջ. Ղարաբաղի հարցը, Ուորլիքի հայտարարություններն ու Նազարբաևի դիրքորոշումը

PanARMENIAN.Net - Ռուսաստանցի քաղաքագետ, իրավագետ Աջար Կուրտովը, հուլիսի 3-ին մասնակցելով «Անվտանգության ժամանակակից մարտահրավերները ԱՊՀ տարածքում» թեմայով Մոսկվա-Երևան-Աստանա տեսակամուրջին, հայտարարել է, որ ոչ ոք խաղաղություն չի խոստացել ղարաբաղյան հակամարտության գոտում:

Անդրադառնալով վերջերս հայկական գյուղերի գնդակոծությանն ադրբեջանական կողմից՝ Կուրտովը հրաժարվել է մեկնաբանել այդ միջադեպերն, ասելով. «Փոխհրաձգությունների մասին ես ոչինչ չեմ ասելու»՝ հանդիմանելով Հայաստանի իշխանություններին Ուկրաինայի իրադարձություններին չարձագանքելու համար: «Ես ոչ մի հայտարարություն չեմ լսել Հայաստանի ղեկավարությունից ուկրաինական կողմից ռուսական տարածքների գնդակոծության վերաբերյալ, թեև Ուկրաինայի զորքերում նաև հայ կար»: Ըստ Կուրտովի, նման միջադեպերը տհաճ են և պատահում են, երբ ռազմական գործողություններ են ընթանում կամ երբ կողմերը հակամարտության մեջ են: «1994 թվականի համաձայնագիրը հրադադարի մասին էր, ոչ թե լիակատար խաղաղության: Նման հակամարտությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով, հայտարարություններով, նախագահների այցերով, ամեն դեպքում այդ հարցի մեջ անվտանգության որևէ տարածաշրջանային միջազգային կազմակերպության ներքաշումը սխալ կլինի»,-գտնում է ռուսաստանցի փորձագետը:

Ադրբեջանական կողմը հունիսի 27-ին երեկոյան 22:15-ից հետո խոշոր տրամաչափի զենքերով գնդակոծել է Տավուշի մարզի Այգեպար, Բարեկամավան, Մովսես, Ներքին Կարմիրաղբյուր և Չորաթան գյուղերը:

Այգեպար գյուղի ուղղությամբ հակառակորդը կանաչ գույնի լուսավորող հրթիռ է բաց թողել ու մի քանի կողմից ավերել գյուղը: Գյուղապետ Անդրանիկ Այդինյանը նշել է, որ հակառակորդը կրակել է խոշոր չափերի զենքերով, իսկ հայկական կողմը հակահարվածը սկսել է ժամը 23-ին: Կրակոցները շարունակվել են մինչև 1:30-ը:

ՊՆ մամուլի քարտուղար Արծրուն Հովհաննիսյանը հաստատել է, որ գյուղերը գնդակոծվել են խոշոր տրամաչափի զենքից. «Հակառակորդը համարժեք պատասխան է ստացել ու լռել է»:

Իր հերթին, ռազմական փորձագետ Վլադիմիր Եվսեևը հայտարարել է, որ ԵԱՀԿ ՄԽ ամերիկացի համանախագահի առաջարկները կառուցողական չեն: Անդրադառնալով ԵԱՀԿ ՄԽ գործունեությանը ղարաբաղյան կարգավորման հարցում, մասնավորապես Ջեյմս Ուորլիքի հայտարարություններին այն մասին, թե Լեռնային Ղարաբաղի տարածքները պետք է վերադարձվեն Ադրբեջանի հսկողությանը, Եվսեևն ասել է, որ Ուորլիքի վերջին հայտարարությունները կառուցողական չեն, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Հայաստանին առաջարկվում է «ազատել տարածքները» առանց անվտանգության որևէ երաշխիքների, հայտնում է Armenia Today-ը:

Մայիսի 7-ին Ջեյմս Ուորլիքը ներկայացրեց փոխզիջման հիմնական տարրերը, բաղկացած 6 կետից: «Առաջին, հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի բարդ պատմությունը՝ կողմերը պետք է համաձայնության գան, որ վերջնական իրավական կարգավիճակի որոշումը պետք է իրականացվի փոխադարձաբար համաձայնեցված և իրավական ուժ ունեցող կամաարտահայտման միջոցով ապագայում: Սա ընտրովի տարբերակ չէ: Միջանկյալ կարգավիճակը կլինի ժամանակավոր:

Երկրորդ,նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Հանրապետության սահմաններում գտնվող տարածքը, որը չի վերահսկվում Բաքվի կողմից, պետք է ստանա միջանկյալ կարգավիճակ, որի համար առնվազն պետք է ապահովված լինեն անվտանգության երաշխիքներ և ինքնակառավարում:

Երրորդ, Լեռնային Ղարաբաղը շրջապատող գրավյալ տարածքները պետք է վերադարձվեն Ադրբեջանի վերահսկողությանը: Ադրբեջանի ինքնիշխանության նկատմամբ հարգանքի բացակայության պայմաններում կարգավորում չի կարող լինել և Ադրբեջանի ինքնիշխանության ճանաչումն այդ տարածքների նկատմամբ պետք է վերականգնվի:

Չորրորդ, պետք է լինի միջանցք, որը կկապի Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Այն պետք է բավարար լայնություն ունենա, որպեսզի անվտանգ անցում ապահովվի, բայց այն չի կարող ընդգրկել Լաչինի ողջ շրջանը: Հինգերորդ,տևական կարգավորման ներքո պետք է ճանաչվի ներքին տեղահանվածների ու փախստականների իրենց նախկին բնակավայր վերադառնալու իրավունքը:

Եվ վերջապես վեցերորդ,կարգավորմամբ պետք է ապահովվեն անվտանգության միջազգային երաշխիքներ, ինչը կներառի խաղաղապահ գործողություն»,-ասել է Ուորլիքը:

Նա հորդորել է կողմերին հանձնառություն ստանձնել ձեռնամուխ լինելու խաղաղության բանակցություններին: Ըստ «Նովոստի Արմենիա» գործակալության հաղորդագրության, քաղաքական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Սերգեյ Ֆեդոսեևն, անդրադառնալով Հայաստանի անդամակցությանը ԵՏՄ-ին, հայտարարել է, որ Ղազախստանը հակահայկական քաղաքականություն չի վարում:

«Ոչ մի հակահայ ուղղվածություն Ղազախստանի քաղաքականությունը չունի, չի ունեցել և չի ունենա»,-հայտարարել է Ֆեդոսեևը:

Նա նշել է, որ ըստ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի, Հայաստանը մինչև տարեվերջ կանդամակցի ԵՏՄ-ին, իսկ դա նշանակում է, որ Ղազախստանի բարձրացրած հարցը «Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի միջև սահմանի մասին կլուծվի»:

Մայիսի 29-ին Աստանայում Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևն առաջարկել է մինչև հուլիսի 1-ը դիտարկել Հայաստանի` ձևավորվող Եվրասիական տնտեսական միությանը միանալու հարցը: «Եթե հունիս ամսվա ընթացքում բոլոր առևտրային հարցերը լուծվեն»,- ասել է Նազարբաևը:

«Համաձայն եմ առաջարկի հետ»,- արձագանքել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը: Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ևս ընդգծել է, որ Հայաստանը պետք է կատարի միության անդամներին ներկայացվող պահանջները: Ըստ Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի, «Ադրբեջանը գտնում է, որ Հայաստանը պետք է միանա ԵՏՄ-ին այն սահմանների շրջանակում, որով միացել է ԱՀԿ-ին»: «Մենք նամակ ենք ստացել Ադրբեջանի նախագահից, որ ԱՀԿ-ին Հայաստանն անդամակցել է վերապահումով, որ դրույթները տարածվելու են Հայաստանի տարածքի վրա նրա միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում, որոնք ճանաչված են ՄԱԿ կողմից,: Սա քննարկման համար»,-ասել է Նազարբաևը:

Photo: Er.ru
Ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտությունը

Ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտությունը սկսվեց 1988 թվականին: Ի պատասխան Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի (ԼՂԻՄ) բնակչության 80% կազմող հայերի խաղաղ պահանջներին, Ադրբեջանը ագրեսիա ծավալեց խաղաղ բնակչության դեմ: 1991-1994թթ. ազգային-ազատագրական պատերազմի արդյունքում հռչակվեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը: ԼՂՀ պաշտպանության բանակը նաեւ ԼՂՀ շուրջ անվտանգության գոտի ստեղծեց, որը 7 շրջաններ է ներառում: 1994թ. մայիսի 11-ին հրադադարի մասին համաձայնություն ձեռք բերվեց (Բիշկեկյան արձանագրություն): Ներկայումս հակամարտության կարգավորմամբ զբաղվում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները` Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ն եւ Ռուսաստանը:

Մաքսային միություն

Մաքսային միությունն իր աշխատանքը սկսել է 2010 թվականին: Սկզբում միությանն անդամկցում էին Ռուսաստանը, Բելառուսն ու Ղազախստանը: Հետագայում միությանն անդամակցելու մտադրության մասին հայտարարեցին նաև Ղրղզստանն ու Տաջիկստանը:

2013-ի սեպտեմբերի 3-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման ավարտին Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտարարել է Մաքսային միությանը միանալու և հետագայում ԵվրաԱզԷՍ-ի ձևավորմանը մասնակցելու ՀՀ ցանկության մասին: Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հավանություն է տվել նախաձեռնությանը՝ պատրաստակամություն հայտնելով աջակցել այդ գործընթացին: Պուտինը հավելել է, որ ՌԵՈւ-ն կարող է մոտ 15 մլրդ ռուբլի ներդնել Հայաստանի երկաթուղային ցանցի զարգացման մեջ:

Պաշտոնական ձևակերպման համաձայն, Մաքսային միությունը Բելառուսի, Ղազախստանի ու Ռուսաստանի առևտրատնտեսական ինտեգրման ձև է․ այն միասնական մաքսային տարածք է նախատեսում, որի սահմաններում փոխադարձ առևտրի դեպքում մաքսային տուրքեր ու տնտեսական բնույթի սահմանափակումներ չեն կիրառվում, բացառությամբ միայն հատուկ պաշտպանիչ, հակադեմպինգային ու հատուցման միջոցների: Ընդ որում մասնակից երկրներն օգտվում են միասնական մաքսային սակագնից և առևտրի կանոնակարգման միասնական միջոցներից երրորդ երկրների հետ: Մաքսային միության միասնական մաքսային տարածքը կազմում են Բելառուսի, Ղազախստանի ու Ռուսաստանի տարածքները, ինչպես նաև այդ պետությունների տարածքներից դուրս գտնվող արհեստական կղզիներ, շինություններ, սարքեր ու այլ օբյեկտներ, որոնց հանդեպ ՄՄ անդամ պետությունները բացառիկ իրավատիրություն ունեն:

 Ուշագրավ
Նա նշել է, որ այժմ միայն ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ և բովանդակային աշխատանք պետք է արվի
Նա նշել է, որ երկրների միջև ռազմատեխնիկական համագործակցությունը երկար ավանդույթ ունի
Նա չկար ՀՀ վերադարձած հայ գերիների թվում, թեև ավելի վաղ Ադրբեջանում հրապարակած ցուցակում նրա անունն ընդգրկված էր
Փաշինյանի հեռախոսազրույցը Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի հետ
---