9  01.08.12 - Երևանի բրոնզեդարյա «Շենգավիթ» բնակատեղին
Շենգավիթ. Հին Երևանի ամենավաղ և բացառիկ վկայությունը

Շենգավիթ. Հին Երևանի ամենավաղ և բացառիկ վկայությունը

Հայտնի հնավայրի 2012 թ-ի պեղումների և նշանակության մասին

2000 թ-ից սկսած «Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Հակոբ Սիմոնյանի գլխավորած արշավախումբը հնագիտական պեղումներ է իրականացնում Շենգավիթի հնագույն բնակավայրում: Հնավայրի առաջին պեղումները կատարվել են դեռ 1936-38 թթ-ին Եվգենի Բայբուրթյանի, այնուհետև 1958- 1983 թ-ին Սանդրո Սարդարյանի կողմից:

PanARMENIAN.Net - Բնակավայրը զբաղեցրել է 6 հա տարածք: Այսօրվա վերակազմությամբ այստեղ ապրել է 3-5 հազար բնակիչ, որը բոլոր չափանիշեներով քաղաքային բնակչության թիվ է: Այնտեղ մարդիկ բնակվել են Ք.Ա. 4-րդ հազարամյակի երկրորդ կեսից, մինչև Ք.Ա. 28-26-րդ դարեր:

Շենգավիթն ունեցել է շատ հարմար դիրք: Նախ և առաջ Հրազդան գետը, որը սննդի և ջրի անսպառ աղբյուր էր: Այստեղ եղել են մեծ քանակությամբ ձկներ, այդ թվում նաև լճային ձկներ. Հրազդան գետն ամբարտակով փակվել է, և ստեղծել են արհեստական լճեր, որտեղ և բնակվել են այդ ձկները: Շենգավիթը բացառիկ էր իր սննդի պաշարներով: Այստեղ գտնվել են հացահատիկի հորեր, որոնք կարող էին ամբարել մինչև 4 տոննա հացահատիկ: Արդեն հայտնաբերված հորերում եղած հացահատիկով կարող էր ամբողջ տարին կերակրվել շուրջ 1000 մարդ:

Այս տարի պեղումները սկսվեցին հունիսի կեսերից և ավարտվեցին օգոստոսի 1-ին: Այդ կարճ ժամանակահատվածում հնագիտական արշավախումբը Հակոբ Սիմոնյանի գլխավորությամբ բազմաթիվ արժեքավոր նմուշներ է հայտնաբերել: Այս տարի պեղումների արդյունքում հնագետները հասան մինչև մայր հողին: «3 մ 25 սմ խորության վրա երևաց մայր հողը: Մենք հստակ կարող ենք ասել, որ ունենք Շենգավթի վերաբերյալ շերտագրական պատկեր, որը սրբագրում է մեր նախկինում եղած պատկերացումները: Գոյություն ունի առնվազն 6 շինարարական հորիզոն, այնինչ նախկինում ենթադրվում էր, որ Շենգավիթն ունի 3-4 շինարարական հորիզոն»,-ասաց Սիմոնյանը:

Հնագետի խոսքով, հորիզոնները ցույց են տալիս բնակավայրում մարդու բնակեցվածության ինտենսիվությունը:

Այս տարի վերջապես, հյուսիսային կողմում, բացվեց քարաշեն պարիսպը: Մինչ այդ Սարդարյանը պեղել էր պարիսպը, բայց գիտնականները թերահավատությամբ էին նայում այդ փաստին, բայց պեղումները գալիս են հաստատելու, որ դա իրոք եղել է պարիսպ: «Վիթխարի հարստություն է եղել այստեղ: Մարդիկ վախեցել են և կառուցել են այն պաշտպանվելու համար: Այն կատարյալ է եղել իր ժամանակի համար` ունեցել է աշտարակներ, դեպի Հրազդան գետը տանող գաղտնուղի` եզակի երևույթ, որ հայտնի է ավելի ուշ շրջանի համար»,-մանրամասնեց արշավախմբի ղեկավարը:

Այս տարվա պեղումների արդյունքում բացվել են միմյանցից 40 մետր հեռավորության վրա գտնվող տաճարական 2 համալիրներ: Մինչ այդ, Շենգավթում «տաճար» հասկացողությունն ընդհանրապես չի շոշափվել: «Դրանցից մեկը պահպանվել է արտակարգ լավ: Մենք այն արդեն անվանել ենք «Հրո տաճար»: Դեպի կիսագետնափոր, խորհրդավոր խավարում թաղված սենյակն են տարել 3 աստիճաններ, բացվել է 90 սմ լայնությամբ մուտք: Աստիճանների և մուտքի համադրությունը Շենգավթում առաջին անգամ է հավաստվում: Դիմացը` սրբարանն է, կավակերտ զոհասեղանը, որի վրա կանգնեցված է եղել փայտե կուռքը»,-ներկայացրեց Սիմոնյանը:

Արձանը, ցավոք սրտի, չի պահպանվել, բայց կիսալուսնաձև սեղանի վրա պահպանվել է ուղղանկյուն խորշ, որի վրա պետք է ամրացված լիներ կուռքը: Դիմացը` օջախ-կրակարանն է: Այս կրակի սրբազան մոխիրը չէր կարելի թափել, քանի որ այն կշփվեր «պիղծ» երևույթների հետ: Որպեսզի այդ կրակը կարելի լիներ պահել, մուտքից աջ, երկու` հում աղյուսից պատրաստված ավազաններում, պահվել է մոխիրը: «Փաստերի մի այնպիսի զարմանալի համադրություն է այստեղ հայտնաբերվել, որ մենք կարող ենք ասել, որ այստեղ եղել է կրակի պաշտամունք և այդ պաշտամունքի բոլոր հետքերը մենք հիմա պեղում ենք»: Սիմոնյանը համոզված է, որ Շենգավիթում բացառիկ, հստակ ձևավորված կրոնական բարդ համակարգ է եղել: «Տասնյակ օջախներ են նախորդ պեղումների ընթացքում բացվել, բայց դրանք համարվել են որպես պաշտամունքային օջախներ, իսկ այստեղ ձևավորված է եղել կրոնական բարդ համակարգ, որտեղ կրակը բացառիկ դերակատարում է ունեցել` որպես արևի երկրային կրկնակ»,- նշեց նա:

Մեկ այլ տեղում պահպանվել է միայն սրբարան-զոհասեղանի ստորին հատվածը: Դիմացը հարթակ է, որի վրա պետք է դրված լիներ կլոր օջախը: Այն ժամանակին հանվել է, բայց հստակ կարելի է տեսնել զոհասեղանը, զոհաբերության համար նախատեսված հորերը, դիմացը` հարթակը: Վիթխարի, բազալտե քարերով կառուցված գետնախարիսխների վրա հում աղյուսներով շարվել են պատերը: Դա Շենգավիթյան մշակույթին հատուկ կառուցման տեխնիկա էր:

Մյուս տաճարական պաշտամունքի վկայությունը, դա ուղղանկյուն հատակագծով երկու խորշ-աղոթատեղիներն են:

Հակոբ Սիմոնյանը չի բացառում, որ Շենգավիթը եղել է սրբազան քաղաք, որտեղ անընդհատ վառվել է սրբազան կրակը, կատարվել են զոհաբերություններ և գործ ունենք ամենաառանցքային հուշարձանների հետ:

Պեղումների արդյունքում, այս տարի, բացվել է կլոր հատակագծով շինություն, որի վրանաձև, դեպի վեր նեղացող պատերը վկայում են, որ այն եղել է հազարաշենի նախատիպը, և հատուկ այնպես են արել, որ հիմքից դեպի վեր պատերը նեղացել են, և այն հեշտ է եղել ծածկել գերաններով: Զարմանալի է պատերի դեկորատիվ հարդարումը: Դրանք շարված են զիգզագաձև, ունեցել են գունազարդում: Պատերի ծեփերին հայտնաբերվել են կարմիր և սև ներկերի մնացորդներ: Շինության պատերը ավելի քան 2 մետր են, ինչը բացառիկ բարձրություն է կավե պատերի համար: Սրանք, ի տարբերություն մյուս շինությունների, չունեն քարաշար հիմքեր:

«Այստեղ գտնվել են նաև բազմաթիվ զենքեր, որոնք վկայում են, որ կյանքն եղել է անհանգիստ, միշտ պատերազմական գործողություններ են տեղի ունեցել, մարդիկ ստիպված են եղել պաշտպանվել»,-պատմեց Սիմոնյանը:

Հնավայրը նկատելի վնասվել է 1950-ականներին, հիվանդանոցի և պոլիկլինիկայի շինարարության ժամանակ: Այն կառուցվել է բնակավայրի սրտում, և 6 հա տարածքից պահպանվել է միայն 2.5 հա տարածքը:

Հնագետի խոսքով, այստեղ եղել է հնդեվրոպական մշակույթ, և թյուր կարծիք է, որ այստեղ ապրել են սեմական կամ խուռիական ազգեր:

Պեղումները շարունակելու համար անհրաժեշտ են ֆինանսներ: 5 տարի աշխատանքներն իրականացվել են ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության Գիտության կոմիտեի հատուկ նպատակային ֆինանսավորմամբ, որն այս տարի ավարտվել է: Սիմոնյանն ասաց, որ պետք է նորից դիմեն կառավարությանը, որպեսզի շարունակվեն այս արժեքավոր պեղումները:

Սոնա Խաչատրյան / PanARMENIAN News
 Ամենաընթերցվողը բաժնում
Ի՞նչ է պլանավորում անել Netflix-ը՝ բաժանորդներին վերադարձնելու համար
«Երեք շիշ գինի»՝ նոր ձևաչափ առանց սահմանների
Վանդալիզմի զոհ դարձած արվեստի ամենահայտնի գործերը
Գագոսյանի ճանապարհը՝ հոլիվուդյան ֆիլմի մոտիվներով
 Ուշադրության կենտրոնում
Երևան-Լիոն գործակցության հեռանկարում Կոնդի վերակառուցումն առանցքային կլինի

Երևան-Լիոն գործակցության հեռանկարում Կոնդի վերակառուցումն առանցքային կլինի Տիգրան Ավինյանն ու Գրեգորի Դուսեն այցելել են պատմական թաղամաս

 Բաժնի այլ նյութերը
Դեգան, Սարյանն ու Ուրարտուն Մշակութային յուրացում՝ մեծերի թեթև ձեռքով
Սկանդալն Օսկարի երկրորդ անունն է Կինոաշխարհի ամենաքննարկվող մրցանակաբաշխության դեպքերն ու դեմքերը
---