Ձախողում՝ շահեկան դիրքերում

PanARMENIAN.Net - Շախմատային թագի հեռանկարը բավականին հստակ էր Արոնյանի համար դեռ վաղուց, երբ աշխարհի գավաթակիր դառնալուց հետո նրան սկսեցին հրավիրել էլիտային մրցաշարերի, որոնց նպատակը չեմպիոնի տիտղոսի հավակնորդների ընտրությունն էր:

2011-ի մայիսին Արոնյանն առաջին անգամ մասնակցեց չեմպիոնի տիտղոսի հավակնորդների մրցաշարին Կազանում: Իսկ մինչ այդ շախմատի աշխարհում հետաքրքրական փոփոխություններ տեղի ունեցան:

Պառակտում շախմատի թագավորությունում

2010-ին Շախմատի միջազգային ֆեդերացիայում (ՖԻԴԵ) բախումների ու հակասությունների պայքար էր գնում, չնայած, որ այն ժամանակ հեղինակավոր կառույցին անդամակցում էր 180 երկիր: Մինչ այդ, 85 տարի շարունակ ՖԻԴԵ-ն աշխարհի առաջնություններ էր անցկացնում: Այդ ընթացքում տեղի էր ունեցել արդեն 51 առաջնություն: ХIХդ. վերջից մինչև ХХ-րդ դարի վերջը շախմատային գահին տիրացել է 13 «արքա», որոնցից վերջինը Գարրի Կասպարովն էր: Իսկ ХХ և ХХI դարերի սահմանագծին միանգամից 3 չեմպիոն հայտնվեց տարբեր վարկածներով: Նրանցից երկուսը` Կրամնիկն ու Անանդը շարունակեցին դասական ավանդույթը` հաղթելով իրենց նախորդներին.Կրամնիկը հաղթեց Կասպարովին, իսկ Անանդը` Կրամնիկին: Իսկ 1993 թ. Կասպարովն ու Շորթը հրաժարվեցին հերթական առաջնությունից ՖԻԴԵ-ի հովանու ներքո և խաղարկեցին շախմատային թագն ըստ իրենց իսկ ստեղծած Շախմատի պրոֆեսիոնալ ասոցիացիայի (ՇՊԱ): Այդ ժամանակվանից ի վեր զուգահեռաբար անցկացվեց աշխարհի 2 առաջնություն և ևս 2 «արքա» ի հայտ եկավ: Զուգահեռ առաջնություններն անցկացվեցին մինչև 2006 թ., երբ կոչումը միավորվեց շախմատի աշխարհի առաջնության արդյունքում, որտեղ Կրամնիկը հաղթեց ՖԻԴԵ-ի վարկածով աշխարհի չեմպիոն Տոպալովին:

Իսկ 2006-ին պատմության մեջ առաջին անգամ տեղի ունեցավ աշխարհի բացարձակ չեմպիոնի տիտղոսի համար մենամարտը դասական վարկածով չեմպիոն Կրամնիկի և ՖԻԴԵ-ի չեմպիոն Տոպալովի միջև: Աշխարհի բացարձակ չեմպիոն դարձավ Կրամնիկը: Պառակտումն այսքանով ավարտվեց:

2011թ. հավակնորդների խաղերը. Մասնակիցների բարձրագույն վարկանիշը

Արոնյանի համար հավակնորդների առաջին մրցաշարը տեղի ունեցավ Կազանում` հաղթողը պետք է աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսը վիճարկեր հնդիկ Վիշվանաթան Անանդի հետ խաղում: Մրցաշարին չի մասնակցել Մագնուս Կարլսենը (նա չեմպիոն է դարձել 2013-ին): Այն ժամանակ Կարլսենի վարկանիշը 2009-ին Նանկինում «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարում հաղթելուց հետո հասել էր 2801-ի: Պատանի հրաշամանուկը 18 տարեկանում դարձավ ամենաերիտասարդ շախմատիստը, որը երբևէ հաղթահարել է 2800 միավորի արգելքը (նրանից առաջ ամենաերիտասարդ մասնակիցը եղել էր Կրամնիկը 25 տարեկանում): Կարլսենից առաջ միայն 4 շախմատիստի է հաջողվել հասնել 2800 միավոր վականիշի` Կասպարովին, Տոպալովին, Կրամնիկին և Անանդին: Իսկ Արոնյանը հատեց այդ սահմանագիծն ավելի ուշ` 2010-ի նոյեմբերին:

Անանդի հետ հանդիպման հավակնորդների մրցաշարի անցկացման կանոնները փոխվել են մի քանի անգամ: Սկզբում նախատեսվում էր, որ 2009թ. աշխարհի գավաթի համար մրցաշարի և 2008-2009թթ. Գրան պրիի հաղթողը կպայքարի աշխարհի չեմպիոնի կոչման համար: Հետագայում հավակնորդների մրցաշարի մասնակիցների թիվը հասավ 8-ի: Դա մեծ բողոքների առիթ դարձավ շախմատիստների շրջանում: Մագնուսը հրաժարվեց մասնակցել` նշելով, որ գործող համակարգը բավականաչափ «արդիական և արդար չէ» և նշեց մի քանի թերություն. տևողությունը` չեմպիոնական ցիկլը ձգվում էր 5 տարի` 2008-2012թթ., կանոնակարգի փոփոխությունն արդեն խաղարկության մեկնարկից հետո, վարկանիշի հաշվառման «խճճված» չափանիշները:

Այսպիսով, 2011-ի հավակնորդների մրցաշարին մասնակցեցին Արոնյանը (վարկանիշը` 2808), Կրամնիկը (2785), Տոպալովը (2775), Մամեդյարովը (2772), Գրիշչուկը (2747), Ռաջաբովը (2744), Գելֆանդը (2733), Կամսկին (2732): Հայ շախմատիստը, որի վարկանիշն ամենաբարձրն էր մասնակիցներից, չի հասել կիսաեզրափակիչ: Արոնյանը 4 անգամ ոչ ոքի խաղաց մրցաշարում: Քառորդ եզրափակչում «դասական» ոճում համառ պայքարից հետո Արոնյանը զիջեց թայմ-բրեյքում ռուսաստանցի Գրիշչուկին: Հիմնական պարտիաներից հետո հաշիվը 2:2 էր (4 ոչ ոքի), ռապիդում` 2,5:1,5:

Եզրափակչում խաղում էին Ալեքսանդր Գրիշչուկն ու Բորիս Գելֆանդը: Արդյունքում Անանդը խաղաց Գելֆանդի հետ:

Լեգենդար Վիշին, որը կարողացավ պաշտպանել տիտղոսը Կրամնիկի և Տոպալովի հետ խաղերում, աշխարհի միակ շախմատիստն է, որը նվաճել է շախմատի թագը` անցկացման երեք տարբեր համակարգերով: Նա կանգուն մնաց նաև Գելֆանդի հետ խաղում, սակայն դժվարությամբ: Հիմնական պարտիաներն ի հայտ չբերեցին հաղթողին` անցկացվեց թայմ-բրեյք: Արդյունքում Անանդը հաղթեց մեկ միավորի առավելությամբ:

Արոնյանը համարվում է ժամանակակից շախմատի ամենավառ ու ինքնատիպ ներկայացուցիչներից մեկը, ուժեղ է նախաձեռնություն պահանջող դիրքերում և ուժեղ խաղ է ցուցադրում էնդշպիլում: Արագ խաղի, կայծակնային և Ֆիշերի շախմատի ճանաչված վարպետ է:

2013-ի հավակնորդների մրցաշարը

Լոնդոնում անցնող 2013-ի հավակնորդների մրցաշարում Արոնյանը կրկին ֆավորիտներից մեկն էր: 8 գրոսմայստերի 2 շրջանակային մրցման հաղթողը իրավունք էր ստանում խաղալու աշխարհի չեմպիոն Անանդի հետ: Արոնյանի հիմնական մրցակիցը (վարկանիշը` 2809) Կարլսենն էր, որն այն ժամանակ արդեն անհավանական թվացող վարկանիշ ուներ` 2872: Նրանցից բացի պայքարին մասնակցում էին Կրամնիկը (Ռուսաստան, 2810), Ռաջաբովը (Ադրբեջան, 2793), Գրիշչուկը (Ռուսաստան, 2764), Իվանչուկը (Ուկրաինա,2758), Սվիդլերը (Ռուսաստան, 2747), Գելֆանդը (Իսրայել, 2740):

Արդեն այն ժամանակ Կարլսենն իր հիմնական մրցակիցն էր համարում Արոնյանին: Սակայն մեր գրոսմայստերը ձախողեց մրցաշարը` կիսելով 6-7-րդ տեղերը Սվիդլերի հետ: Բեկումը հավանաբար, տեղի ունեցավ արդեն 7-րդ տուրում, երբ նա չկարողացավ հաղթել Գրիշչուկին` շահեկան դիրք ունենալով: Արդեն այն ժամանակ Արոնյանը մրցաշարն անցնելու չգիտակցված «սխեմա» որդեգրեց` հավասարումներով և շահեկան դիրքում պարտություններով: Այս «մեխանիզմի» առանցքային պահերը կրկնվեցին նաև հաջորդ մրցաշարերում: Արոնյանն ինքն ակնհայտ գերազանցության չիրացումը բացատրում է կարճ «մթագնումներով» խաղի ժամանակ, որից հետո նա անսպասելի անտրամաբանական և թույլ քայլ է կատարում:

Իսկ հաղթեց մրցաշարում Կարլսենը` իրավունք ստանալով խաղալու Անանդի հետ, որն արդեն իր նախկին մարզավիճակի մայրամուտում էր: Մրցաշարից առաջ, համաշխարհային շախմատի կուլուարներում արդեն խոսում էին, որ իրականում հենց այդ մրցաշարն է գլխավոր պայքարը շախմատի թագի համար` Մագնուսի հետ, քանի որ արդեն թուլացած Անանդին դժվար չէր լինի հաղթել 11 պարտիայում: Իսկ մրցաշարի շրջանակային համակարգով աշխարհի այն պահին ուժեղագույն շախմատիստ Կարլսենի հետ յուրաքանչյուրը պետք է խաղար միայն 2 անգամ` գրոսմայստերները 2-ական պարտիա էին խաղում իրար հետ:

Արոնյանը երկու անգամն էլ ոչ ոքի խաղաց Մագնուսի հետ: Ստացվում է, որ այն ժամանակ Արոնյանն ինչպես երբեք մոտ էր բաղձալի նպատակին: Իսկ հիմա Օլիմպոսում տիրում է նորվեգացին, որի հետ մրցակցությունը քչերին է իրատեսական թվում: Իսկ հավակնորդների մրցաշարի միջոցով հասնել նրա հետ խաղալու իրավունքին գործի կեսն է: Ի դեպ, շախմատի փորձագետները վերջին տարիներին նշում են, որ իրականում Կարլսենի հետ կարող է մրցակցել միայն Արոնյանը:

Այն ժամանակ կանխատեսումներն արդարացան: Անանդը Կարլսենի հետ խաղում զգալի դիմադրություն չցուցաբերեց` փոխանցելով թագը երիտասարդ «մեքենային», որը գրեթե անխափան է գործում:

2014-ի հավակնորդների մրցաշար` բարձրագույն վարկանիշ, ձախողված մեկնարկ և ավարտ

2014-ի հավակնորդների մրցաշարում Կարլսենի հետ խաղացին Արոնյանը (2830), Կրամնիկը (2787), Տոպալովը (2785), Անանդը (2770), Կարյակինը (2766), Սվիդլերը (2758), Մամեդյարովը (2757), Անդրեյկինը (2709):

Չեմպիոնի պաշտպանության համար պայքարի անփառունակ ավարտից հետո Անանդը գլխավոր աուտսայդերն էր: Եվ ո՞վ հաղթեց մրցաշարում: Այդ նույն գլխավոր աուտսայդերը:

Արոնյանը մրցաշարը սկսեց պարտությամբ` զիջելով Անանդին: Երկրորդ տուրում միանգամից հաղթեց Մամեդյարովին, որի հետ պարտիայում կազուս գրանցվեց`ադրբեջանցին գրեթե անհավանական քայլ կատարեց ոչ միայն շախմատային էլիտայի տեսակետից, այլ նաև խաղից մի փոքր հասկացող յուրաքանչյուր մարդու համար` կորցրեց թագուհուն: Առաջին իսկ քայլերում, առաջնախաղի վերջում: Հետո, սակայն այդպիսի նվերներ Արոնյանն այլևս չստացավ:

Հայ շախմատիստը հաղթեց նաև Սվիդլերին ու Կարյակինին` առաջատար դառնալով, իսկ հետո պարտվեց Մամեդյարովին նրա հետ երկրորդ պարտիայում: Սրանով սակայն իրավիճակը շատ չվատթարացավ, բոլոր շանսերը դեռ պահպանվում էին, սակայն Արոնյանը զիջեց ամենաթույլ մասնակիցներից մեկին` Անդրեյկինին, իսկ վերջին տուրում` նաև Կարյակինին, որին հաղթել էր սև խաղաքարերով 4-րդ տուրում:

Արդյունքում Արոնյանը գրավեց միայն 6-րդ տեղը:

Մինչդեռ Արոնյանի ձախողումների «սխեման» արդեն ինչ-որ օրինաչափության էր վերածվում:

2016-ի մրցաշարը և նույն սխալը

Մարտի 29-ին Մոսկվայում ավարտվեց հավակնորդների հերթական մրցաշարը: Արոնյանը վաստակեց 7 միավոր և զբաղեցրեց 5-րդ տեղը: Կարլսենի հետ հանդիպման կմեկնի Կարյակինը, որը 14 հնարավորից հավաքեց 8,5 միավոր:

Մրցաշարի առաջին փուլում առաջատարն Արոնյանն էր, ինչը զարմանալի չէ: Այդպես լինում է փայլուն շախմատիստների հետ, քանի դեռ գործի չի դրվել չարաբաստիկ «մեխանիզմը». 2 չարդարացված պարտություն Անանդին և Սվիդլերին: Նախավերջին տուրում հայ գրոսմայստերը դեռևս պահպանում էր հաղթելու տեսական հնարավորությունը` միայն հարկավոր էր սպիտակ խաղաքարերով հաղթել Կարյակինին, սակայն նորից «գործի դրվեց» առավելություն ունեցող դիրքում սխալի չարաբաստիկ մեխանիզմը` ոչ ոքի:

Արդյունքում Արոնյանն ինքն էլ խոստովանեց այդ անհաջողությունը: «Ես զգալի առավելություն ունեի, ես պետք է ուղղակի նավակը վերադարձնեի c1 և բացարձակ հաղթական դիրքում կլինեի: Չգիտեմ, թե ինչու խաղացի a5` դա շատ անտաղանդ քայլ էր: Ես այսօր բաց թողեցի հաղթանակի հնարավորությունը` ինչպես և մյուս նախորդ օրերին: Մոսկովյան մրցաշարն ինձ մոտ չստացվեց, սա բաց թողած հնարավորությունների մրցաշար է: Դա ինձ շատ է վշտացրել»,-ասաց Արոնյանը:

Գրոսմայստերը չի կարծում, որ սխալ քայլի պատճառը ցայտնոտն էր: «Ես ևս 2 րոպե ունեի, իսկ դա բավարար էր տարրական գաղափարներ գտնելու համար»,-ասել է նա: Սակայն արդեն որերորդ անգամ վճռական պահերին Արոնյանի մասշտաբի շախմատիստի համար պարզ ու ակնհայտ գաղափարներն այդպես էլ մնում են անգիտակցականում՝ չկարողանալով կամ ցանկություն չունենալով ի հայտ գալ:

Արոնյանը մեկնաբանել է նաև Տոպալովի հետ պարտիան: «Կոպիտ սխալը բուլղարացի Վեսելին Տոպալովի հետ պարտիայում կարծես ժամանակավոր մթագնում լիներ, որը զրկեց ինձ առավելությունից և հավասար խաղի բերեց»: Տոպալովն, իր հերթին, հայտարարեց, որ նույնիսկ ոչ ոքիի արժանի չէր Արոնյանի հետ պարտիայում, սակայն մրցակիցը չօգտվեց հաղթանակի ակնհայտ հնարավորությունից:

Մինչդեռ Կարլսենն ու Կարյակինը կմասնակցեն շախմատի պատմության մեջ աշխարհի առաջնության «ամենաերիտասարդ» խաղին:

Երկու «Կ»-երի տարիքը, որոնք կպայքարեն աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսի համար 2016-ի նոյեմբերին, հանրագումարում 3-ով պակաս է երկու այլ «Կ»-երի տարիքից, որոնք պայքարեցին, բայց այդպես էլ չավարտեցին 1984-1985 թթ. մրցաշարը: Կարպովն այն ժամանակ 33 տարեկան էր, Կասպարովը` 21: Մինչ 2016-ի հավակնորդների մրցաշարի արդյունքների հրապարակումը Կասպարով-Կարպով խաղը մնում էր 2 ամենաերիտասարդ հավակնորդների հանդիպումը շախմատի պատմության մեջ: