Վերջերս տեղի են ունեցել երկու իրադարձություններ, որոնք կարող են հանգեցնել ռազմական գործողությունների, առանաց այն էլ լարված Կովկասում, գրում է Ուէսլիան համալսարանի պրոֆեսոր Պետեր Ռուտլանդը` The New York Times-ում հրապարակված «Երկու քայլ հետ Կովկասում»:
Առաջինը` Հունգարիայից հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանի կացնահարած ադրբեջանցի Ռամիլ Սաֆարովի արտանաձնում է Ադրբեջանին և երկրի նախագահի կողմից նրան ներում շնորհելը: Այս քայլը խստորեն քննադատել են Վաշինգտոնը, Մոսկվան և եվրոպական երկրները:
Բացի հիմնական միջազգային օրենքների և արդարադատության նորմերի խախտումներից, իր որոշմամաբ Բաքուն ամբողջ աշխարհին վտանգավոր ազդանշան տվեց, որ Ադրբեջանի կառավարությունն ընդունելի է համարում հայերի սպանությունը: Ինչպես երևում է, 1992-1994թթ կրած պարտության ցավն այնքան խորն է, որ անգամ սպանությունը նրանց համար ներելի է: Դրանից հետո անգամ չարժե խնդրել Ղարաբաղի հայերին ընդունել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը, որը ենթադրում է Ղարաբաղի ներառումը Ադրբեջանի կազմում, գրում է Ռուտլանդը:
Ըստ նրա, միայն այս իրադարձությունը կարող էր ի չիք դարձնել դիվանագետների և ակտիվիստների` փոխադարձ վստահության մթնոլորտ կառուցելու բազմամյա ջանքերը, առանց որի յուրաքանչյուր խաղաղ կարգավորում կմնա անիրականանալի երազանք:
Սակայն իրավիճակը ավելի սրվեց պակաս նշանակալի, սակայն ուշադրության արժանի իրադարձությամբ: Սեպտեմբերի 3-ին Ադրբեջանում ԱՄՆ նորանշանակ դեսպան Ռիչարդ Մորնինգսթարը հարգել է երկրի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիևի հիշատակը` նրա հուշարձանին ծաղկեպսակ դնելով: Գուցե սա ԱՄՆ բոլոր դեսպանների համար սովորական գործողություն է, սակայն լուսանկարիչները ֆիքսել են մի պահ, որտեղ Մորնինգսթարը գլուխ է խոնարհել հուշարձանի առջև, չնայած որ ավելի վաղ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հերքել էր այս փաստը:
Այս կերպ, Մորնինգսթարը միանգամից երկու սխալ ազդանշան տվեց:
Նախ, այս քայլը կարող է առաջացնել դեմոկրատ-ակտիվիստների հիասթափությունը, ովքեր այդ կերպ կհամոզվեն, թե ինչպես է ԱՄՆ-ն վախկոտի նման պաշտպանում բռնապետությունը` որպես կառավարման համարման ձև, ինչին ականատես ենք լինում Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ քաղաքականությունից:
Երկրորդ, սա կարող է ազդանշան հանդիսանալ Հայաստանի և նրա գործընկեր Ռուսաստանի համար, որ ԱՄՆ-ն անխոս սատարում է Ադրբեջանի կառավարությանը և ռազմավարական շահերը` կասպյան նավթը, մուտքը Կենտրոնական Ասիա, Իրանի կործանումը, ավելի բարձր է դասում մարդու իրավունքներից և ժողովրդական սկզբունքներից: Դրանից հետո, դժվար թե Հայաստանը ԱՄՆ կողմից ակնկալի արդարություն ղարբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում:
Այսպես, երբ Գերմանիայի կանցլեր Վիլլի Բրանդտը 1970թ գլուխ խոնարհեց Վարշավայի գետտոյի զոհերի հիշատակի առջև, այս քայլը շրջադարձային հանդիսացավ և մոռացնել տվեց գերմանական նախկին չարագործությունները: Իսկ 2010-ին Պուտինը ծնկի իջավ լեհ սպաների հուշահամալիրի առջև: Վերջիններս գնդակահարվել էին Ստալինի հրամանով և այդ կերպ լեհերի հետ հաշտություն ազդարարեց:
Միակ բանը, որ պետք է Կովկասում, առաջանորդներն են, ովքեր Բրանդտի և Պուտինի օրինակով քաջություն կունենան զղջալու, հանդիպելու իրենց նախկին հակառակորդներին և խախղ ապրելու ճանապարհներ փնտրելու: Սակայն կարող ենք դրան շատ երկար սպասել, գրում է Պետեր Ռուտլանդը:
