Դատավարության շարժունության բարձրացումը թույլ կտա Հայաստանն ավելի գրավիչ դարձնել արտասահմանյան ներդրողի համար

Երբ պոտենցիալ ներդրողը մտածում է այն մասին, որպեսզի դուրս գա կոնկրետ երկրի, մասնավորապես, Հայաստանի շուկա, առաջին հերթին ուշադրություն է դարձնում ընդհանուր վարչարարության վրա: Կարևոր է, թե որքանով է հեշտ ընկերություն բացելը, այն կամ արդեն գործող ընկերության ներկայացուցչությունը գրանցելը, որքանով հեշտ և արագ կարելի է ստանալ անհրաժեշտ լիցենզիաները և այլն: Այնուհետև ներդրողը նայում է հարկային և մաքսային դաշտին, թե որքան թափանցիկ է վարչարարությունը, կան արդյոք արտոնություններ արտասահմանյան ներդրողների համար: Երրորդ, նա նայում է դատական համակարգին, քանի որ ցանկացած գործարար գիտի, որ երբևէ կառաջանան խնդիրներ, որոնք անհնար է լուծել դատական համակարգից դուրս: Այս հատվածում ներդրողը հատուկ ուշադրություն է դարձնում նրա վրա, թե որքան արագ է աշխատում այդ համակարգը, որովհետև բիզնեսի համար կարևոր է, որպեսզի գործը դիտարկվի կարճ ժամկետներում և բիզնեսի համար նվազագույն ուշացումներով: Բիզնեսը չի կարող ժամանակ և փող ծախսել նրա վրա, որպեսզի մեկ տարի հետո իմանա, որ ճիշտ էր:

Օնլայն ռեժիմով բիզնեսի գրանցման համակարգի ներմուծումը, անշուշտ, հեշտացրել է ներդրողի աշխատանքը: Միջոցներ են ձեռնարկվել նաև համակարգից բիզնեսի դուրս գալը հեշտացնելու համար: Վերջին շտկումների համաձայն, հարկային ծառայությունը պետք է ռեգիստրին պատասխանի պարտականությունների մասին հարցման օրվանից սկսած 20 օրվա ընթացքում: Կառավարությունը որոշակի ժամանակահատված անց որոշումներ է ընդունում այսպես կոչված «քնած» ընկերությունների վերացման մասին:

Ներդրողների համար խնդիրներից մեկը ստուգիչ գների բացակայությունն է, որոնցով մաքսակետում գանձվում են տուրքերը: Դեռ 2008-ին մաքսատունը կարճ ժամանակով սկսեց օգտագործել բազային գները, և դա, հիմնականում, արվել է ավտոմեքենաների մաքսազերծման համար: Այսինքն մարդը գիտեր, թե ինչ ապրանքանիշի համար է մաքսատուրք գանձվում: Հիմա այդ գները չկան, մեծամասամբ կիրառվում է ապրանքի շուկայական արժեքի գնահատման սուբյեկտիվ մոտեցում: Երբ տնտեսվարող սուբյեկտն ապրանքագիր է ներկայացնում որոշակի երկրում որոշակի գնով ապրանք գնելու մասին, մաքսատան աշխատողը կարող է նրան չհավատալ և ինքը որոշել գինը: Նման խնդիր, որպես կանոն, առաջանում է խոշոր բիզնեսի համար, որը մեծամասամբ Հայաստանում արտասահմանյան ընկերության ներկայացուցիչ է: Իսկ ահա փոքր և միջին ձեռնարկատիրության համար առաջանում է ձեռք բերված ապրանքի արժեքի ապացույցի խնդիր: Այնուամենայնիվ, այդ փոփոխությունը գտնվում է կառավարությունում բանավեճերի փուլում: Ցանկություն, միանշանակ, կա, որովհետև պետությունը հասկանում է, որ Հայաստանը ներկրող երկիր է, և մեզ անհրաժեշտ են լավ նորմեր, որոնցով ներդրողների համար հնարավոր կլինի ստեղծել բարենպաստ մաքսային դաշտ: Կարծում եմ, որ դա արդեն հաջորդ գումարման խորհրդարանի հարցն է, սպասենք աշնանը: Մյուս կողմից բիզնեսի համար ամենամեծ խնդիրը սահմանին ԱԱՀ գանձելու փորձն է: Ստացվում է, որ բիզնեսն ամենասկզբից ծախսեր է կատարում, կապված ոչ թե ներկրված ապրանքի, այլ փաստացի վաճառքի հետ, թեև նա դա կարող է վաճառել որոշ ժամանակ անց:

Ինչ վերաբերվում է օնլայն ռեժիմով հարկային հաշվետվություններ ներկայացնելու համակարգի ներմուծմանը, ապա կարելի է ասել, որ համակարգը բավական ճիշտ է աշխատում: Սակայն առկա է որոշակի սուբյեկտիվ գործոն այն մասում, որտեղ հարկային մարմինների գործողություններն այդքան հստակ ներկայացված չեն օրենքում: Պետք է նշել, որ բիզինեսը սիրում է կանխատեսելի միջավայր, քանի որ ցանկացած հարկային ստուգում անդրադառնում է բիզնեսի օպերացիոն իրավիճակի վրա:

Ընդհանուր առմամբ,_Հայատանում գործող հարկային և մաքսային վարչարարությունը բավական թափանցիկ է, քանի որ այն 98 տոկոսով կանխատեսելի է ներդրողների համար:

Որպես բիզնեսի իրավունքների և շահերի պաշտպան, որպես կանոն, հանդես է գալիս դատարանը: Սակայն մենք դեռևս չենք կարող մինչև վերջ արտասահմանյան ներդրողներին ցույց տալ այն, որ մենք ունենք օբյեկտիվ դատական համակարգ, որովհետև առկա են խնդիրներ: Առաջին հերթին, դա այն է, որ դատավարությունը մեզ մոտ կարող է տևել 2-3 տարի, ինչն անընդունելի է բիզնեսի համար: Օրինակ, Գերմանիայում գործի նախնական քննության ընթացքում դատարանը երկու կողմերի մասնակցությամբ ներկայացնում է իրավիճակն այն փաստաթղթերի հիմա վրա, որոնք ներկայացվել են, հայցն ընդունելու կամ մերժելու համար:

Կողմերից յուրաքանչյուրն այս փուլում կարող է որոշում ընդունել հայցից հրաժարվելու մասին, քանի որ գիտի՝ կարող է պարտվել, դրան գումարվում են նաև բարձր դատական ծախսերը: Իսկ Հայաստանում ենթադրվում է, որ դատավորը գործի նկատմամբ վերաբերմունք կարող է ձևավորել միայն խորհրդակցության սենյակում, երբ դատական գործընթացն ավարտվել է: Ավելին, Վարչական դատարանը, որը կոչված է օգնել բիզնեսին, այնքան ծանրաբեռնված է, որ եթե հաջողվի մեկ տարում ավարտել գործը, ապա դու շահել ես: Այսինքն, մեր իրավական համակարգը բավականաչափ ձևավորված չէ և դա վերաբերվում է նաև Վճռաբեկ դատարանին: Ուստի պետք է շտկումներ կատարել քաղաքացիական, դատավարական և վարչական օրենսգրքերում գործերի որոշ տեսակների քննարկումը հեշտացնելու համար: Ինչպես նաև լուծել Վարչական դատարանում կադրերի պակասի խնդիրը կամ գործերի որոշ տեսակները հանձնել այլ դատարանների: Պետք է լուծել վճարային հանձնարարությունների հարցերը, որոնք դատարանները լսում են հազարներով: Այդ հանձնարարությունների մեծ մասը ընդհանրապես կարելի է դատարան չտալ և այնպիսի մեքենայացված համակարգ ստեղծել, որի միջոցով այն միանգանից կգնա Դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայություն: Եթե մյուս կողմն առարկում է, ապա դա կլինի հայց և նա կգնա դատարան: Այսպիսով, անհրաժեշտություն կա բարձրացնել դատական համակարգի շարժունությունը:

Շատ լավ էր, երբ նախկինում կային մասնագիտացված դատարաններ: Բաժանման սկզբունքն ամբողջությամբ մշակված չէր, քանի որ որոշ դատարաններում ծանրաբեռնվածությունն ավելի շատ էր, քան մյուսներում: Բայց այդ դատարանները ստեղծվել էին հենց նրա համար, որպեսզի արագ լուծեին որոշ հարցեր: Մասնագիտացված դատարանների լուծարումը վաղաժամ էր, կարելի էր մեթոդներ և համակարգեր մշակել, բայց հազիվ թե վերադառնան այդ համակարգին:

Մենք Հայաստանի արդարադատության նախարարության հետ ունենք պայմանագիր, այդ համագործակցության շրջանակներում մենք փորձագիտական գնահատական ենք տալիս փաթեթներին կամ առանձին նորմատիվ ակտերին, որոնք նախարարությունն ինքն է մշակում և որոնք գտնվում են քննարկման փուլում և դեռ չեն մտել խորհրդարան: Կա օրենքի նախագիծ քաղաքացիական-դատավարական օրենսգրքում շտկումներ մտցնելու մասին: Մենք նաև նախապատրաստում ենք մեր առաջարկները, որոնք ցանկանում ենք քննարկել արդարադատության նախարարության հետ: Մենք փորձում ենք ֆիլտր լինել բիզնեսի բարձրացրած խնդիրների և խնդրի օբյեկտիվ կողմի միջև, որը տեսնում է պետությունը:

Այսպիսով, ներդրողն իրեն հարմարավետ կզգա, երբ իրավիճակը կանխատեսելի է, երբ չկան քաղաքական և տնտեսական ռիսկեր՝ դա գլոբալ խնդիր է: Ներդրողներին միշտ ինչ-որ բան անհանգստացնում է, կան ներդրողներ, ովքեր շատ ակտիվ են և մեզանից պահանջում են զգոն լինել՝ ինչ է տեղի ունենում օրեսնդրական դաշտում, ինչը կարող է հետագայում փոխվել: Մարդիկ ցանկանում են իմանալ, թե ինչ կլինի ապագայում: Մասնավորապես, մեծ բիզնեսի համար իր գործունեության մեջ փոքր դետալ փոխելու համար պահանջվում են մեծ ջանքեր և ծախսեր, ինչպես նաև ժամանակ:

Հիմա զգալի առաջընթաց է ձեռք բերվել տեղեկացվածության առումով, քանի որ յուրաքանչյուր նախարարություն իր կայքում հրապարակում է բոլոր օրենսդրական փոփոխությունները և առցանց կարելի է հետևել ուղարկված հայտին:

Հայաստանում ներդրողների համար առավել հետաքրքրիր են լեռնահանքային արդյունաբերությունը և վերամշակվող էներգետիկան, լոգիստիկան, ինչպես նաև վերամշակվող արդյունաբերությունը:

«Ամերիա» Ընկերությունների խմբի դուստր ընկերությունը՝ «Ameria Group Inc»-ը, հիմա ակտիվ աշխատում է նրա վրա, որպեսզի պատշաճ մակարդակով ներդրողներին ներկայացնի Հայաստանի ներդրումային միջավայրը, պատմի ներդրումների համար առավել պոտենցիալ ոլորտների մասին: Խորհրդատվությունները ներառում են ինչպես իրավաբանական փաթեթ, այնպես էլ բիզնես վերծությունուն, մարքեթինգային հետազոտություններ և այլն: Այսինքն, մենք փորձում ենք ներդրողին տեղում համալիր տեղեկատվություն ներկայացնել այն մասին, թե ինչ և ինչպես անել: