Ադրբեջանական պատմագիտության առանցքային հենասյուներից մեկը, որի վրա ադրբեջանցի պատմագետները հաճախ փորձում են կառուցել ներկայիս Հայաստանի հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության տարածքների պատմականորեն ադրբեջանցիներին պատկանելու թեզը, հիմնված է 19-րդ դարի սկզբում Պարսկաստանից և Օսմանյան կայսրությունից ներկայիս Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի տարածքներ հայերի մասսայական վերաբնակեցման փաստերի վրա: Ըստ այս թեզի` ներկայիս Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի տարածքներում, նախքան 1826-1828 թ. տեղի ունեցած ռուս-պարսկական պատերազմը, տեղաբնակ ադրբեջանցիների թվաքանակը զգալիորեն գերազանցել է տեղաբնակ հայերի թվաքանակը, որը հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում փոխվել է ռուսների կողմից այս տարածքներում հայերի մասսայական վերաբնակեցման պատճառով, ինչի արդյունքում ադրբեջանցիները աստիճանականորեն դուրս են մղվել իրենց պատմական տարածքներից` դրանք զիջելով հայերին: