Դենիս Սամմութ.Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացն այնպես չի ընթանում, ինչպես հարկն է15 դեկտեմբերի 2010 PanARMENIAN.Net - Աստանայում ԵԱՀԿ գագաթնաժողովից հետո ղարաբաղյան հակամարտությունը կրկին դարձավ փորձագետների և քաղաքագետների շարքում ամենաքննարկվող թեմաներից մեկը: Մի կողմից, խոսվում է Ադրբեջանի կողմից նոր պատերազմի հավանականության և ԵԱՀԿ ՄԽ փակուղի մտնելու մասին, ուրիշ փորձագետներ այլ կարծիքի են հարում: Խնդրի իր տեսլականի և կարգավորման ուղիների մասին PanARMENIAN.Net-ին պատմել է բրիտանական LINKS հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն Դենիս Սամմութը: Դուք երկար ժամանակ զբաղվում եք ղարաբաղյան հակամարտությանկարգարվորմամբ, սակայն բանակցությունների վերջը չի երևում: Ինչպե՞ս եք կարծում, ղարաբաղյան հակամարտությունն ամբողջոովին սառեցված և անլուծելի չէ՞: Ես չեմ հավատում, որ ղարաբաղյան հակամարտույթունը չի կարելի լուծել: Դա ավելի քան հնարավոր է, ուղղակի պետք է շարունակել աշխատել: Ղարաբաղյան հակամարտությունը դարձել է տարածաշրջանային, և մարդիկ պետք է հասկանան, թե ինչ կարող է պատահել, եթե այն երկար ժամանակ սառեցված մնա: ԵԱՀԿ ՄԽ-ը որոշել է կարգավորման ուղի, բայց այստեղ անհրաժեշտ է քաղաքական լուծում, ինչպես հայկական, այնպես էլ ադրբեջանական հասարակությունները պետք է իրենք լուծում որոնեն: Երկար հետազոտությունների արդյունքում մենք հասկացանք, որ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացն այնպես չի ընթանում, ինչպես հարկն է: Ես տեսնում եմ, որ մեր ՀԿ-ի պարտքն է օգնել հակամարտության գոտու ժողովուրդներին հասկանալ, որ պատերազմի այլընտրանքը խաղաղությունն է, և ցույց տալ խաղաղ գոյակցության ուղիները: Վերջին ժամանակներն Ադրբեջանում ավելի հաճած են խոսում ռազմական և տնտեսական գերազանցության մասին: Որքանո՞վ է դա մոտ իրականությանը, և կօգնի՞ արդյոք լուծել ԼՂ հակամարտությունը: Միայն մեկ երկրի կողմից հաջողության հասնելը չի խոսում տարածաշրջանում ինչ-որ հաջողության մասին: Միայն Հարավային Կովկասի բոլոր երեք երկրների կողմից հաջողության հասնելու դեպքում կարելի է խոսել առաջընթացի մասին: Հիշեցնեմ, որ տարածաշրջանը միշտ եղել է օտար զավթիչներին գրավող տարածք, ինչը կապված է նրա աշխարհագրական դիրքի հետ: Հաշվի առնելով տարածաշրջանի իրողությունները` խնդիրների լուծման լավագույն միջոցը տարբեր եկամուտների ապահովումն է: Դրան կարելի է հասնել ԵԱՀԿ ձևաչափում: Անհրաժեշտության դեպքում դա կարող է լինել նաև ավելի լայն ձևաչափ այլ պետական և հասարակական կառույցների մասնակցությամբ: Որքան հայտնի է, Դուք կարծում եք, որ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն պետք է աշխատի ՀԿ-ի հետ, հակառակ դեպքում նրա մոտ ոչինչ չի ստացվի… ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահներն ազատ չեն, նրանք կախված են իրենց կառավարություններից: Ուստի ես կարծում եմ, որ այն պետք է ավելի շատ աշխատի ՀԿ-ի, այլ ոչ թե կառավարական կառույցների հետ: Իսկ հասարակությունները պետք է ձգտեն ժողովրդավարության` դա միակ ուղին է: Ղարաբաղյան հակամարտությամբ զբաղվող Մինսկի խումբը պետք է ավելի արդյունավետ դառնա: Այն արդեն հասել է որոշակի հաջողությունների, այն Հայաստանի և Ադրբեջանի համար ապահովել է կանոնավորապես հանդիպելու և հակամարտության լուծումը քննարկելու հնարավորությունը: Տեղեկություններ կան նաև որոշակի առաջխաղացումների մասին: Սակայն հասարակության մեջ, որն ամենաշատն է տուժել հակամարտությունից, ավելի շատ տարածված է հիասթափություն ՄԽ-ից, այդ պատճառով նոր խթանի անհրաժեշտություն կա: Դա մեծ ջանքեր կպահանջի ինչպես համանախագահների, այնպես էլ Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների կողմից: Վերջերս ավարտվեց ԵԱՀԿ գագաթնաժողովն Աստանայում: Այն որոշ առումով դարձավ հետընթացի քայլ` համեմատած 1999-ին Ստամբուլի ԵԱՀԿ գագաթնաժողովի հետ: Ինչպիսի՞ն է Ձեր գնահատականը գագաթնաժողովի վերաբերյալ: Ինչ վերաբերվում է Աստանայում ԵԱՀԿ գագաթնաժողովին , ապա այնտեղ ինչ-որ բան ձեռք բերվեց եվրասիական անվտանգության ընդհանուր հայեցակարգի առումով: Սակայն ղարաբաղյան հակամարտությունն այդ անվտանգության բաղադրիչներից է, և հենց այդ հարցի շուրջ ոչ մի որոշում չընդունվեց: Հայտարարությունները կամ հռչակագրերը ոչինչ չփոխեցին: Ես համաձայն եմ Ձեզ հետ, որ Աստանայում ԵԱՀԿ գագաթնաժողովը դարձավ հետընթացի քայլ` համեմատած 1999-ին Ստամբուլի ԵԱՀԿ գագաթնաժողովի հետ: Աստանայի գագաթնաժողովն առաջինն էր 11-ամյա ընդմիջումից հետո, և մենք ինչ-որ բան էինք ակնկալում: Սակայն մեր սպասումները չարդարացան, ուստի առկա է որոշակի հիասթափություն: Այնուամենայնիվ, գագաթնաժողովն օգտակար էր նրանով, որ տրամադրեց Եվրոպայում և Եվրասիայում անվտանգությունը վերանայելու ևս մեկ հնարավորություն: Աստանայում ձեռք չբերվեց նաև համաձայնություն ԵԱՀԿ գործողությունների պլանի մասին: Դա կթուլացնի կազմակերպությունը: Գագաթնաժողովը ձախողվեց նաև եվրոպական և եվրասիական տարածաշրջաններում չլուծված հակամարտությունների առաջխաղացման հարցում: Ինչպես հայտնի է, ԵԱՀԿ-ն կարող է հաջող կերպով գործել միայն կազմակերխության 56 անդամ-երկրների համաձայնության դեպքում: Սակայն դա ավելի ու ավելի է դժվարանում: ԵԱՀԿ-ն այդպես էլ չվերականգնվեց 2008-ին Վրաստանում պատերազմի կանխարգելման ձախողումից հետո: Հարավօսեթական պատերազմի համատեքստում ԵԱՀԿ-ն կարևորագույն միջազգային գործոն էր, սակայն կազմակերպության սահմանափակումները նկատելի դարձան հակամարտությունից առաջ, դրա ընթացքում և դրանից հետո: Ներկա պահին նույնիսկ համաձայնություն չկա ԵԱՀԿ առաքելության` Վրաստան վերադառնալու մասին:
Վերադառնանք կարգավորմանը. ինչպե՞ս եք կարծում, հնարավո՞ր է այն արդյոք երկու հակադիր սկզբունքների հիման վրա` տարածքային ամբողջականության և ինքնորոշման իրավունքի: Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի սկզբունքները պատմական են, և նրանք պահպանում են իրենց կարևորությունը նաև այսօր: Դրանք համաձայնեցվել են, երբ աշխարհը բաժանված է եղել երկու գաղափարախոսական ճամբարի: Չպետք է լինեն Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի սկզբունքները թուլացնելու փորձեր: Ճիշտ է, աշխարհը փոխվել է, և հենց այդ պատճառով առաջացել է նոր մոտեցումների անհրաժեշտություն, մասնավորապես, եվրոպական անվտանգության հարցում: Բայց եվրոպական երկրները պետք է հիմնվեն Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի սկզբունքների վրա` չփոխելով դրանք:
Հնարավո՞ր է արդյոք նոր պատերազմ Ղարաբաղում: Եթե խաղաղության պայմանագիր չկա, ապա իրադարձությունների ցանկացած զարգացում հնարավոր է, այդ թվում` պատերազմ: Խաղաղ գործընթացը պետք է անհապաղ աշխուժանա: Շփման գծում միջադեպերն այնքան հաճախ և կանոնավոր են դարձել, որ շուտով մենք հնարավորություն չենք ունենա խոսել հրադադարի մասին: Շփման գծում իրավիճակը պետք է շտապ կայունանա, քանի դեռ վտանգն ավելի շատ չի մեծացել: Սակայն ոչ հակամարտության կողմերը, ոչ միջազգային հանրությունը չպետք է շփոթեն հրադադարի ռեժիմը խաղաղության հետ: Միջադեպերը պետք է դիտարկել որպես մոտեցող վտանգի մասին ահազանգ: Կարինե Տեր-Սահակյան / PanARMENIAN News | Team-ի ինտերնետը հասանելի է մետրոյում Team-ի 4G ինտերնետը հնարավորություն կտա մետրոյի ուղևորներին անխափան օգտվել հավելվածներից, դիտել տեսանյութե Կիրանցի ղեկավար. Փաշինյանն ասել է՝ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող մեր հողերը վերադարձնելու ենք Տավուշի 4 գյուղ հանձնելու Ադրբեջանի պահանջի վերաբերյալ Կիրանցի գյուղապետն ասել է, որ դրանք ադրբեջանական գյուղեր են Բայրամովը Բոնոյին է ներկայացրել Բաքվի «ակնկալիքները ՀՀ հետ խաղաղ գործընթացից» Նրանք քննարկել են տարածաշրջանում տիրող իրավիճակը Փաշինյան․ ՀՀ այն ուրվագիծը, որ ցույց եմ տվել ասուլիսին, ցուցադրել եմ նաև Տավուշում «Հարցեր կային, որ տեղում դրանց սրությունը, այսպես ասած, ավելի էմոցիոնալ ու ավելի գործնական զգացի»,-ասել է նա |