New York Times. Կյանքը հայ-թուրքական սահմանի երկու կողմում

18 մայիսի 2018 - 15:58 AMT

PanARMENIAN.Net - Հեղինակավոր New York Times պարբերականը ֆոտոռեպորտաժ է ներկայացրել երկու լուսանկարիչ կանանց մասին՝ հայուհու և թրքուհու, որոնք միասին են աշխատել և կարողացել են ֆիքսել կյանքը հայ-թուրքական սահմանի երկու կողմում՝ շեշտը դնելով ծպտյալ հայերի վրա:

Ինչպես նշում է պարբերականը, սահմանամերձ գյուղերի բնակիչները երկու տարօրինակ կանանց նկատել են դեռևս 2015-ին, երբ հայաստանցի քրիստոնյա Անահիտ Հայրապետյանը և թրքուհի մահմեդական Սերա Աքջանը Թուրքիայից միասին, առանց տղամարդկանց ուղեկցության, տեսախցիկներով զինված շրջում էին տեղանքում՝ նպատակ ունենալով բացահայտել դարավոր գաղտնիքները:

Կանայք փնտրում էին «ծպտյալ հայերին», որոնց քրիստոնյա նախնիները վերապրել են 2015-ի Հայոց ցեղասպանությունը, երբ 1,5 մլն հայ զոհվեց:

Հայ մահմեդականի երկու կանայք, որի հայրը վերապրել է Հայոց ցեղասպանությունը: Ձախ կողմի կինը հայուհի է, իսկ աջինը՝ արաբ: Թուրքիա, 2015թ., Անահիտ Հայրապետյան

«Ծպտյալ հայերը», որոնց փնտրում էին լուսանկարիչները, 2015-ին ողջ մնացած հայերի ժառանգներն են՝ հիմնականում այն կանանց ու երեխաների, որոնց ընդունել են տեղաբնակ քրդերի, թուրքերի ու արաբների ընտանիքները, և որոնք դավանափոխ են եղել: Թուրքիայի որոշ հեռավոր գյուղերում, ուր այցելել են լուսանկարիչները, այդ հայերի ազգային ու կրոնական սովորույթները տարիներով գաղտնի են պահվել՝ հարևանների վախից: Ծնողները հազվադեպ են ասել իրենց երեխաներին հայկական ծագման մասին, շատերը նույնիսկ խուսափել են հայերեն լեզվից, ուստի Ցեղասպանությունը վերապրածներից շատերի երեխաները հաճախ ոչինչ չեն իմացել իրենց ծագման մասին:

Աքջանն ու Հայրապետյանը ծանոթացել են 2006-ին, երբ մասնակցում էին հայ և թուրք լուսանկարիչների համատեղ նախագծին: Հենց այն ժամանակ կանայք հայտնաբերեցին, որ բավականին շատ ընդհանուր բան ունեն: Քանի որ երկուսն էլ փորձում էին աշխատել նահապետական երկրներում, նրանք մտերմացան և հաճախ էին դիմում միմյանց զգացմունքային աջակցության համար:

Տեղաբնակ Ջեմիլը կնոջ հետ, Սասունի Կոմք գյուղ: Այս ընտանիքը Սասունի դեռևս քրիստոնյա մնացած սակավաթիվ ընտանիքներից է: Թուրքիա, 2015թ., Անահիտ Հայրապետյան:

Ըստ Աքջանի, իրենց համատեղ աշխատանքը թույլ է տալիս ցույց տալ Թուրքիայում և Հայաստանում ապրող մարդկանց, որ պարտադիր չէ, որ այդ ժողովրդների միջև թշնամանք լինի, նրանք կարող են նաև բարեկամներ լինել:

Երբ լուսանկարիչները սկսեցին սահմանի երկու կողմում կյանքի մասին նախագիծը, նրանք շատ քիչ բան գիտեին այն հայերի մասին, որոնք ծպտված ապրում են Թուրքիայի քրդական և արաբական գյուղերում, բայց, սկսելով աշխատանքը, ավելի ու ավելի շատ էին լսում նրանց մասին: Տարբեր գյուղերում նրանք տեղաբնակների հետ շփվելու տարբեր փորձ են ունեցել: Քրդական գյուղերում հայերի համար ավելի հեշտ էր լինում խոսել, պատմում է Հայրապետյանը, քանի որ քուրդ ժողովրդի համար «ծանր ժամանակներ են և, անդրադառնալով անցյալին, նրանք նշում են, որ մասնակցությունն են ունեցել Հայոց ցեղասպանությանը և ներողություն են խնդրում»:

Ծպտյալ հայերից շատերը պատմել են, որ մինչև վերջերս չեն իմացել իրենց ծագման մասին: Մի տղամարդ պատմել է, որ իմացել է իր հայկական ծագման մասին՝ բացահայտելով տատի գաղտնիքը. մի անգամ նա հետևել է տատին, երբ նա ասել է, որ գնում է բույսեր հավաքելու մոտակա բլուրներից, և տեսել է, թե ինչպես է նա աղոթում հայկական եկեղեցու փլատակներում իրեն անհայտ լեզվով: Այդպես նա իմացել է, որ հայ է:

Քիսմետ՝ մահմեդական հայուհի, որի պապը վերապրել է Ցեղասպանությունը: Թուրքիա, 2015թ., Անահիտ Հայրապետյան:

Նախագիծը մեծ նշանակություն է ունեցել Աքջանի համար, քանի որ 30 տարեկանում նա հայտնաբերել է, որ ինչ-որ կապ ունի հայ ժողովրդի և Ցեղասպանության հետ, որի մասին հայրն իրեն երբեք չի պատմել: Հոր տատը հայ է եղել, 1915 կամ 1916թթ. նրան գտել են Թուրքիայի արևելքում գտնվող այգիներից մեկում, երբ նա դեռ դեռահաս էր: Ընտանիքն ընդունել է նրան, որտեղ նա իսլամ է ընդունել, իսկ ավելի ուշ սիրահարվել է և ամուսնացել ավագ որդու հետ: Մի քանի տարի անց ծնվել է Աքջանի պապը:

Հղումներ թեմայով.

The New York Times. Recovering Hidden History Along the Armenian-Turkish Border