22 Արևմտյան Հայաստան. Մուշ

Մուշի հայկական թաղամասը կպաշտպանեն հետագա ավերումից. Տների 80%-ն արդեն ոչնչացված է

5 դեկտեմբերի 2014 - 18:13 AMT

PanARMENIAN.Net - Ներկայիս Թուրքիայի տարածքում գտնվող հայկական պատմական Մուշ քաղաքում «Ժողովուրդների դեմոկրատական» կուսակցության ստեղծած հանձնաժողովը «Քաղաքային փոխակերպում» խորագրով ուսումնասիրություն է անցկացրել հայկական պատմական թաղամասում, որտեղ վերջին շրջանում տներ էին ավերվել:

Հանձնաժողովի անդամներն այցելել են Մուշի հայկական թաղամասը, որը հնում անվանվել է «Ամրոց», ուսումնասիրել հայկական տների, եկեղեցու, այլ շինությունների վիճակը:

Աշխատանքներից հետո հանձնաժողովի անդամները կոչ են արել պահպանել այս շրջանի պատմությունը, որն ուրարտական շրջանից է գալիս:

Մուշ քաղաքի ամենահին կառույցներից մեկը համարվող հայկական Սբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցին, որը ևս այս թաղամասում է, ոչնչացման եզրին է: «Ակօսի» լրագրողն ավելի վաղ ահազանգել էր եկեղեցու իրավիճակի մասին, ինչից հետո նախկինում հայկական ընտանիքին պատկանող մի տուն և այդ եկեղեցին անցել են Էրզրումիի «Մշակութային արժեքների պահպանություն» կազմակերպության հովանավորության տակ: Այս ամենից հետո էլ, սակայն, եկեղեցին նույն անմխիթար վիճակում է:

Սբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցին Ցեղասպանությունից հետո վերածվել է մասնավոր սեփականության, գրում է Allturkey.am-ը:

2014-ին Թուրքիայում որոշել էին Մուշում քանդել նախկինում հայերին պատկանած 500 պատմական տուն՝ տեղում այլ շինություններ կառուցելու նպատակով։ Տեղի իշխանությունները ոչնչացրել էին տների 80 տոկոսը, սակայն ավելի ուշ որոշում է կայացվել դադարեցնել ապամոնտաժման աշխատանքը։

Մուշը քաղաք է Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի նահանգի Մշո գավառում։ Մուշի գավառի կենտրոնն էր ու հայոց թեմակալի աթոռանիստը։ Հիշատակվում Է նաև իբրև բերդ, ավան, գյուղաքաղաք և քաղաքագյուղ։ Մուշ անունը ստուգաբանվել և իմաստավորվել է ամենատարբեր ձևերով։ Ոմանք այն կապում են հնագույն Հայաստանի ցեղերի ու տեղանունների հետ (Մուշունի, Մուշկ և այլն), ոմանք հայերեն «մշուշ» - ի հետ, որով սովորաբար առավոտյան պատվում է ամբողջ Մուշի դաշտը։

Հղումներ թեմայով.

Մուշի պատմական հայկական տներում ուսումնասիրություն է անցկացվել. Allturkey.am

Հայոց ցեղասպանություն

Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրագործվել է Օսմանյան կայսրությունում 1915-1923թթ., XX դարի առաջին ցեղասպանությունն էր, որի նախաձեռնողները երիտթուրքերն էին: Ցեղասպանության ժամանակ ոչնչացվեց վեց հայկական վիլայեթների բնակչությունը` մոտ 1,5 մլն հայ: Եվս կես միլիոնը սփռվեց աշխարհով մեկ` սկիզբ դնելով հայկական Սփյուռքին:

Դեռևս Ցեղասպանության իրագործման տարիներին` 1915-23թթ. տերությունները ընդունեցին հայերի կոտորածը դատապարտող բանաձևեր: ԱՄՆ-ն երեք անգամ (1916, 1919, 1920) նմանատիպ բանաձևեր է ընդունել, սակայն դա չկասեցրեց Օսմանյան կայսրության գործողությունները: 1915թ. Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը հանդես եկան համատեղ հռչակագրով` դատապարտելով հայերի բնաջնջումը:

Աշխարհի շատ երկրներ և ազդեցիկ միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: Պաշտոնապես առաջինը Հայոց ցեղասպանությունն ընդունել և դատապարտել է Ուրուգվայը 1965թ-ին: Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են նաև Եվրոպայի Խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, ՄԱԿ-ի խտրականության կասեցման և փոքրամասնությունների պաշտպանության կանխարգելման ենթահանձնաժողովը, ՄԱԿ-ի ռազմական հանցագործությունների գծով հանձնաժողովը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը: Հայերի ոչնչացումը պաշտոնապես ցեղասպանություն են ճանաչել Ֆրանսիան, Ավստրիան, Իտալիան, Գերմանիան, Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը, Շվեդիան, Նիդերլանդները, Շվեյցարիան, Ռուսաստանը, Լեհաստանը, Լիտվան, Հունաստանը, Սլովակիան, Կիպրոսի Հանրապետությունը, Լիբանանը, Ուրուգվայը, Արգենտինան, Վենեսուելան, Չիլին, Բոլիվիան, Կանադան, Վատիկանը, Բրազիլիան, Լյուքսեմբուրգը, Գերմանիան, Պարագվայը, Սիրիան և ԱՄՆ-ի 45 նահանգ:

Բելգիայում և Շվեդիայում Հայոց ցեղասպանության ժխտման համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանված (45 հազար եվրո տուգանքից մինչև 1 տարվա ազատազրկում): 2006թ. հոկտեմբերի 12-ին Ֆրանսիայի խորհրդարանն օրինագիծ ընդունեց, որի համաձայն Հայոց ցեղասպանության ժխտումը կքրեականացվի, ինչպես Հոլոքոսթը:

Ժամանակակից Թուրքիան ժխտում է Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը և վարում է այդ փաստի ժխտման ներքին և արտաքին քաղաքականություն: Թուրքական պետության գործողությունները ներկայացվում են որպես «բռնագաղթ»` հայերի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման անհրաժեշտության մասին խոսում են միայն առանձին թուրք մտավորականներ, որոնց թվում են պատմաբան Թաներ Աքչամն ու Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Օրհան Փամուկը: