Ներկայացուցիչների պալատի կոմիտեն քվեարկության կդնի Թուրքիայում քրիստոնյաների առգրավված գույքը վերադարձնելու հարցը

Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրագործվել է Օսմանյան կայսրությունում 1915-1923թթ., XX դարի առաջին ցեղասպանությունն էր, որի նախաձեռնողները երիտթուրքերն էին: Ցեղասպանության ժամանակ ոչնչացվեց վեց հայկական վիլայեթների բնակչությունը` մոտ 1,5 մլն հայ: Եվս կես միլիոնը սփռվեց աշխարհով մեկ` սկիզբ դնելով հայկական Սփյուռքին:

Դեռևս Ցեղասպանության իրագործման տարիներին` 1915-23թթ. տերությունները ընդունեցին հայերի կոտորածը դատապարտող բանաձևեր: ԱՄՆ-ն երեք անգամ (1916, 1919, 1920) նմանատիպ բանաձևեր է ընդունել, սակայն դա չկասեցրեց Օսմանյան կայսրության գործողությունները: 1915թ. Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը հանդես եկան համատեղ հռչակագրով` դատապարտելով հայերի բնաջնջումը:

Աշխարհի շատ երկրներ և ազդեցիկ միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: Պաշտոնապես առաջինը Հայոց ցեղասպանությունն ընդունել և դատապարտել է Ուրուգվայը 1965թ-ին: Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են նաև Եվրոպայի Խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, ՄԱԿ-ի խտրականության կասեցման և փոքրամասնությունների պաշտպանության կանխարգելման ենթահանձնաժողովը, ՄԱԿ-ի ռազմական հանցագործությունների գծով հանձնաժողովը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը: Հայերի ոչնչացումը պաշտոնապես ցեղասպանություն են ճանաչել Ֆրանսիան, Ավստրիան, Իտալիան, Գերմանիան, Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը, Շվեդիան, Նիդերլանդները, Շվեյցարիան, Ռուսաստանը, Լեհաստանը, Լիտվան, Հունաստանը, Սլովակիան, Կիպրոսի Հանրապետությունը, Լիբանանը, Ուրուգվայը, Արգենտինան, Վենեսուելան, Չիլին, Բոլիվիան, Կանադան, Վատիկանը, Բրազիլիան, Լյուքսեմբուրգը, Գերմանիան, Պարագվայը, Սիրիան և ԱՄՆ-ի 45 նահանգ:

Բելգիայում և Շվեդիայում Հայոց ցեղասպանության ժխտման համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանված (45 հազար եվրո տուգանքից մինչև 1 տարվա ազատազրկում): 2006թ. հոկտեմբերի 12-ին Ֆրանսիայի խորհրդարանն օրինագիծ ընդունեց, որի համաձայն Հայոց ցեղասպանության ժխտումը կքրեականացվի, ինչպես Հոլոքոսթը:

Ժամանակակից Թուրքիան ժխտում է Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը և վարում է այդ փաստի ժխտման ներքին և արտաքին քաղաքականություն: Թուրքական պետության գործողությունները ներկայացվում են որպես «բռնագաղթ»` հայերի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման անհրաժեշտության մասին խոսում են միայն առանձին թուրք մտավորականներ, որոնց թվում են պատմաբան Թաներ Աքչամն ու Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Օրհան Փամուկը:

1974 թ-ը համարվում է «Կիպրոսի խնդրի» սկիզբը, երբ թուրքական ղեկավարությունը որոշում ընդունեց կղզի տեղակայել 40.000-ց ռազմական զորակազմ: Տարածքի 37%-ը հետագայում անցավ Թուրքիայի վերահսկողության տակ: Սակայն խնդրի իրական տարեթիվը անհրաժեշտ է համարել 1956 թ-ը, երբ Թուրքիան մեղադրեց հունական կառավարությունը կղզին զավթելու փորձի մեջ:\r\n\r\n1958 թ-ն Կիպրոսում ռազմական հակամարտության սկզբում (այն ժամանակ Կիպրոսը գտնվում էր Միացյալ Թագավորության իրավասության տակ), ԱՄՆ-ն առաջարկեց բանակցություններ անցկացնել, որպեսզի հակամարտությունը կարգավորվի խաղաղ ճանապարհով: Տվյալ բանակցությունների արդյունքում ստեղծվեցին «1959 Ցյուրիխի-Լոնդոնի համաձայնագրերը»: Պետք է նշել փաստաթղթի առանձնահատկությունը, որտեղ «Կիպրոսին անկախություն տրամադրելու» թվում Մեծ Բրիտանիան պահպանում էր կղզում բոլոր ռազմակայանները, տարածքային ջրերի օգտագործման իրավունքը, օդային տարածքի օգտագործումը ռազմական նպատակներով, եւ երաշխավոր երկրների (Մեծ Բրիտանիա, Թուրքիա, Հունաստան) Կիպրոսի հանրապետության ներքին գործերին միջամտելու իրավունքը:\r\n\r\n1960 թ-ն, «Ցյուրիխ-Լոնդոն համաձայնագրերի» ուժի մեջ մտնելուց հետո, Կիպրոսի Հանրապետությունը անկախացավ Մեծ Բրիտանիայից, սակայն ոչ հունական, ոչ էլ թուրքական կողմերը չէին բավարարված պայմանագրի պայմաններով:\r\n\r\n1975 թ-ի խաղաղության համաձայնագրի պայմանների համաձայն ստեղծվել էր Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությունը, որը Կիպրոսի պետության մաս էր կազմում: Դրա հետ մեկ տեղ, ԵՄ-ը անդամակցելու Կիպրոսի հայտը բավարարվել էր 2002 թ-ն:\r\n\r\n2003 թ-ն ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Քոֆի Աննանի Կիպրոսի հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ առաջարկված նախագիծը (Աննանի նախագիծ), ըստ էության միակ լուրջ փորձն է այդ հարցի կարգավորման համար: Տվյալ նախագիծը իրականում նախատեսում էր կոնֆեդերատիվ հանրապետության ստեղծում, որը կազմված կլիներ երկու իրավահավասար պետություններից` Հունական եւ Թուրքական, որտեղ կլիներ ինքնուրույն խորհրդարան եւ երկու պալատներից կազմված օրենսդիր ժողով: Ավելին, Թուրքիան իրավունք էր ստանում պահպանել կղզում իր ռազմական զորակազմը, նաեւ նախատեսված էր իրավաբանական ուժ տալ այն պայմանագրերին, որոնք ստորագրվել էին Թուրքիայի եւ Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության միջեւ, որոնք թույլ էին տալիս երկու կողմերին օգտագործել կղզու ողջ օդային եւ ջրային տարածքները: Սակայն, 2004 թ-ի ապրիլի 24-ն կայացած հանրաքվեին, Կիպրոսի հունական բնակչության մասը 76% ձայնով դեմ քվեարկեց Աննանի նախագծին, իսկ թուրք բնակչությունը 67% կողմ էր: Այսպիսով, հունական մասը ճանաչված լինելով միջազգային հանրության կողմից դարձավ ԵՄ-ն լիարժեք անդամ, իսկ կղզու հյուսիսային մասի կարգավիճակը մինչեւ հիմա մնում է չլուծված:\r\n\r\nՆերկայումս «Կիպրոսի հարցը» դիտարկվում է որպես ամենագլխավոր խոչընդոտը ԵՄ-ը Թուրքիայի անդամակցելու հարցում: Համաձայն միջազգային փորձագետների գնահատականների, առանց Կիպրոսի խնդրի լուծման եվրաինտեգրման գործընթացը կանխավ դատապարտված է ձախողման: