Ամերիկայի Հրեաների կոմիտեն և Եվրոպայի հասարակական գործիչները հիշում են Meds Yeghern-ը՝ Հայոց ցեղասպանությունը

24 ապրիլի 2014 - 12:27 AMT

PanARMENIAN.Net - Ամերիկայի Հրեաների կոմիտեն (AJC) հայտարարություն է տարածել Հայոց ցեղասպանության 99-ամյա տարելիցի վերաբերյալ: «Ռուանդայի ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրվանից մեկ ամիս անց և Հոլոքոսթի ամենամյա հիշատակումից առաջ մենք սգում ենք 1,5 մլն հայերի հիշատակը, որոնք զոհ գնացին Meds Yeghern-ին, Հայոց ցեղասպանությանը, որն իրագործվեց Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին տարիներին»:

Կոմիտեն կոչ է անում Թուրքիայի կառավարությանը վերջապես բացել բոլոր պատմական արխիվները, որոնք վերաբերում են զանգվածային սպանությունների, բռնագաղթի, մահվան երթերի այդ մութ շրջանին` այդպիսով լուծելով նաև սեփական խնդիրները: «Գրեթե մեկդարյա վաղեմության վերքի բուժման գործընթացը կարող է սկսվել միայն այն դեպքում, երբ կհաղթանակի այդ տխուր դարաշրջանի վերաբերյալ ճշմարտությունը: Մեր կազմակերպությունը վկայել է և գրել է, որ Օսմանյան կայսրությունում հայերի հանդեպ իրականացված վայրագություններն աննկարագրելի հանցագործություն են մարդկության դեմ:

Այդ սարսափները ցավագին հիշեցում են մեզ, որ յուրաքանչյուրս պարտավոր ենք պահպանել հիշողությունը որպես անհրաժեշտ քայլ նման երևույթները ապագայում կանխելու համար: Մենք միանում ենք բարի կամքի բոլոր մարդկանց, որոնք 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանության՝ Meds Yeghern-ի 99-րդ տարելիցի օրը հիշում են այդ զոհերին», -ասել է AJC գործադիր տնօրեն Դևիդ Հարիսը:

Մի շարք ֆրանսիացի, հայ և թուրք հասարակական գործիչներ, արվեստի ու մտավորականության ներկայացուցիչներ, կոչ են հրապարակել Le Monde-ում՝ Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության 99-րդ տարելիցը նշելու վերաբերյալ:

Համատեղ հայտարարության մեջ մասնավորապես ասվում է. «1915 թվականին ըստ նախապես մշակված ծրագրի 1,5 մլն հայեր սպանվեցին Օսմանյան կայսրությունում, որի վերջնական նապատակն էր ոչնչացնել նրանց քաղաքակրթությունը: Հայերը զոհ գնացին ցեղասպանության, որը պետք է սարսափելի հիշեցում լինի բոլոր հետնորդների համար: Այդ օրվանից ի վեր Թուրքիայում իրար հաջորդող կառավարությունները պայքարում են` մոռացության մատնելու իրենց երկրի պատմության այդ մութ էջը:

Նույնիսկ այսօր, հատկապես Թուրքիայում, այդ պատմական իրողության բարձրաձայնումը կատաղի դիմադրություն է առաջացնում, հանգեցնում ֆիզիկական սպառնալիքների ու նույնիսկ սպանությունների: Ոմանք ցանկանում են ստիպել, որ մարդիկ հավատան, թե Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն ուղղված է թուրքերի ու «թուրքականության» դեմ, այնինչ այն ուղղված է մերժողականության դեմ և քայլ է դեպի արդարություն ու ժողովրդավարություն:

Այս տարի մենք բոլորս ապրիլի 24-ին Թուրքիայում կհիշենք Հայոց ցեղասպանության զոհերին, որոնք ներկայի մաս են կազմում, թեև մենք գտնվում ենք այդ իրողության արդեն 100-ամյակի շեմին: Մեր ընդհանուր մոտեցումը ձգտում է ճանաչման, համերաշխության, արդարության ու ժողովրդավարության»:

Ուղերձը ստորագրել են Շառլ Ազնավուրը, փիլիսոփա Բերնար-Անրի Լևին , Ֆրանսիայի բռնագաղթված հրեաների որդիների ու դուստրերի ասոցիացիայի նախագահ Սերժ Կլարսֆելդը, Ֆրանսիայի ԱԳ նախկին նախարար Բերնար Քուշները, լեհական «Համերաշխություն» միավորման առաջնորդ Ադամ Միխնիկը, Եվրոպայի հակառասիստական շարժման գործադիր տնօրեն Փոլ Մորենը, Մարդու իրավունքների ասոցիացիայի Ստամբուլի բաժանմունքի նախագահ Այշե Գյունայսուն, Դիարբեքիրի շրջանի նախկին ղեկավար Աբդուլլահ Դեմիրբաշը, թուրքական Durde կազմակերպության մամուլի քարտուղար Լևենթ Շենսեվերը, Հայ ընդհանուր բարեգործական միության եվրոպական բաժանմունքի նախագահ Ալեքսիս Գովչյանը, թուրքական «Դարավոր մերժողականության դեմ քարոզարշավ» պլատֆորմի մամուլի քարտուղար Այշե Օքտեմը, Nouvelles d'Arménie ամսագրի տնօրեն Արա Թորանյանը, Վանի Փաստաբանների կոլեգիայի նախագահ Մուրադ Թիմուրը:

Հղումներ թեմայով.

AJC Pays Tribute to Memories of Victims of the Meds Yeghern

LE MONDE: Commémorons le génocide des Arméniens en Turquie

Հայոց ցեղասպանություն

Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրագործվել է Օսմանյան կայսրությունում 1915-1923թթ., XX դարի առաջին ցեղասպանությունն էր, որի նախաձեռնողները երիտթուրքերն էին: Ցեղասպանության ժամանակ ոչնչացվեց վեց հայկական վիլայեթների բնակչությունը` մոտ 1,5 մլն հայ: Եվս կես միլիոնը սփռվեց աշխարհով մեկ` սկիզբ դնելով հայկական Սփյուռքին:

Դեռևս Ցեղասպանության իրագործման տարիներին` 1915-23թթ. տերությունները ընդունեցին հայերի կոտորածը դատապարտող բանաձևեր: ԱՄՆ-ն երեք անգամ (1916, 1919, 1920) նմանատիպ բանաձևեր է ընդունել, սակայն դա չկասեցրեց Օսմանյան կայսրության գործողությունները: 1915թ. Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը հանդես եկան համատեղ հռչակագրով` դատապարտելով հայերի բնաջնջումը:

Աշխարհի շատ երկրներ և ազդեցիկ միջազգային կազմակերպություններ ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: Պաշտոնապես առաջինը Հայոց ցեղասպանությունն ընդունել և դատապարտել է Ուրուգվայը 1965թ-ին: Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են նաև Եվրոպայի Խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, ՄԱԿ-ի խտրականության կասեցման և փոքրամասնությունների պաշտպանության կանխարգելման ենթահանձնաժողովը, ՄԱԿ-ի ռազմական հանցագործությունների գծով հանձնաժողովը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը: Հայերի ոչնչացումը պաշտոնապես ցեղասպանություն են ճանաչել Ֆրանսիան, Ավստրիան, Իտալիան, Գերմանիան, Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը, Շվեդիան, Նիդերլանդները, Շվեյցարիան, Ռուսաստանը, Լեհաստանը, Լիտվան, Հունաստանը, Սլովակիան, Կիպրոսի Հանրապետությունը, Լիբանանը, Ուրուգվայը, Արգենտինան, Վենեսուելան, Չիլին, Բոլիվիան, Կանադան, Վատիկանը, Բրազիլիան, Լյուքսեմբուրգը, Գերմանիան, Պարագվայը, Սիրիան և ԱՄՆ-ի 45 նահանգ:

Բելգիայում և Շվեդիայում Հայոց ցեղասպանության ժխտման համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանված (45 հազար եվրո տուգանքից մինչև 1 տարվա ազատազրկում): 2006թ. հոկտեմբերի 12-ին Ֆրանսիայի խորհրդարանն օրինագիծ ընդունեց, որի համաձայն Հայոց ցեղասպանության ժխտումը կքրեականացվի, ինչպես Հոլոքոսթը:

Ժամանակակից Թուրքիան ժխտում է Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը և վարում է այդ փաստի ժխտման ներքին և արտաքին քաղաքականություն: Թուրքական պետության գործողությունները ներկայացվում են որպես «բռնագաղթ»` հայերի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման անհրաժեշտության մասին խոսում են միայն առանձին թուրք մտավորականներ, որոնց թվում են պատմաբան Թաներ Աքչամն ու Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Օրհան Փամուկը: