 Հայոց ցեղասպանության հարցը մեծ խնդիր է Թուրքիայի համար 29 ապրիլի 2014 - 17:25 AMT PanARMENIAN.Net - Հայկական հարցը Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության ռազմավարության համար ամենաբարդ խնդիրներից մեկն է: Ներքին քաղաքականության մեջ Հայոց ցեղասպանության հարցը գլխավոր «գրգռիչն է» թուրք աջակողմյանների համար: 1910-ական թվականների իրադարձությունների մեկնաբանությունն Անկարայի համար մեծ խնդիր է ոչ միայն Հայաստանի հետ հարաբերություններում, այլ նաև Եվրամիության: Վերջին հաշվով այն անդրադառնում է թուրքական «զրո խնդիրներ հարևանների հետ» հայեցակարգի իրականացման վրա: Հարյուր տարի առաջ տեղի ունեցած հայերի սպանությունները բանավեճի առարկա են դառնում հայ-թուրքական հարաբերություններից դուրս և մեծ շրջանակում, ինչն իր անդրադարձն է ունենում տարածաշրջանային ու գլոբալ ամբողջ համատեքստի վրա, գրում է «Արտաքին քաղաքականություն» վերլուծական գործակալությունը: Ըստ հեղինակի, Հայոց ցեղասպանության հարցը կարևոր է հայ ժողովրդի համար, որը ձգտում է վերականգնել պատմական արդարությունը և հույս ունի հատուցում ստանալ թուրքական կողմից հայերի զանգվածային կոտորածի համար Օսմանյան կայսրությունում 1914-1915 թվականներին: Մեկնաբանելով իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն՝ Հայաստանն ու համաշխարհային հայությունը ամբողջական ենթատեքստ է դնում այդ հասկացության մեջ, ոչ թե իրավաբանական, քանի որ ցեղասպանության մասին միջազգային կոնվենցիան ընդունվել է միայն 1949 թվականին: Ընդ որում Երևանը հուսով է, որ ֆինանսական փոխհատուցում կստանա կամ նույնիսկ կվերադարձվեն 1920 թվականին Հայաստանի կորցրած հողերը: «Հայկական շրջանակներն ակտիվորեն ազդում են եվրոպացի ու ամերիկացի քաղաքական գործիչների վրա, որոնցից շատերը ցեղասպանության հարցում անտարբեր են, ուստի պատրաստ են օգտագործել այն իրենց շահերից ելնելով: Ֆրանսիայի ու Գերմանիայի ղեկավարության համար Անկարայի կողմից ցեղասպանության ժխտումը կարևոր խորհրդանշական խոչընդոտ է ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության ճանապարհին: Մի շարք երկրներում Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչվել է օրենսդրորեն, իսկ Ֆրանսիայում նույնիսկ փորձեցին քրեականացնել Ցեղասպանության ժխտումը: 2002 թվականից Թուրքիայում իշխող «Արդարության ու զարգացման կուսակցությունը» ձգտում է նպաստել հարաբերությունների բարելավմանը հարևանների հետ: 2008-2009 թթ. Անկարան ու Երևանը առաջին անգամ մոտ էին դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատմանը: Սակայն Ցյուրիխում ստորագրված արձանագրությունները չվավերացվեցին երկու երկրների խորհրդարաններում, որոնց կտրուկ դեմ արտահայտվեց ընդդիմությունը: Պայմանավորվածության կարևոր կետերից էր պատմաբանների համատեղ հանձնաժողովի ստեղծումը 1915 թվականի հայերի ցեղասպանության հարցի ուսումնասիրության համար: Թուրքիան մինչ օրս կտրականապես դեմ էր ցեղասպանության ճանաչմանը, խուսափում է ցեղասպանություն բառից ինչպես պաշտոնական ելույթներում, այնպես էլ մամուլում: Այդ համատեքստում թուրք վարչապետ Էրդողանի ապրիլի 23-ի հայտարարությունը հայերի զանգվածային սպանությունների մասին կարելի է դիտարկել որպես ընդառաջ քայլ հայ գործընկերներին և հենց այդպես են դա ընկալում Անկարայում: Միևնույն ժամանակ, եթե ուշադիր ընթերցենք հայտարարության բովանդակությունը, ակնհայտ է դառնում, որ Թուրքիան ներողություն չի խնդրում Օսմանյան կայսրությունում գործողությունների համար, այլ խոսում է կայսրության բոլոր ժողովրդների ընդհանուր անցյալի մասին, երբ տուժել են բոլոր ժողովուրդները: Այլ կերպ ասած, Էրդողանը պնդում է, թե կայսրության բոլոր ժողովրդները նույնատիպ բարդությունների են հանդիպել պետության կողմից, որը դադարել է գոյություն ունենալ, որ դա պետք է հիշել, բայց հաշտեցման ուղիներ փնտրել հանուն ապագայի: Էրդողանի բառերը հնչեցին հայերի համար հիշարժան այն օրերին, երբ ամբողջ աշխարհում կրկին արծարծվեց ցեղասպանության հարցը: Դա վնասում է Թուրքիայի հեղինակությանն արտաքին քաղաքականության մեջ, որը, շատերի կարծիքով, բավականաչափ չի զատվում Օսմանյան կայսրությունից: Անկարայի համար հատկապես լավ չստացվեց, որ Ցեղասպանության հիշատակի օրերը համընկան սիրիական հայաբնակ Քեսաբում տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ, որտեղ թուրք ծայրահեղականների գործողությունների արդյունքում խաղաղ բնակիչներ զոհվեցին: Էրդողանն իր հայտարարությամբ ձգտում է ոչ այնքան ներողություն խնդրել հայերից, որքան ցույց տա, որ Թուրքիան, ինչպես և Օսմանյան կայսրությունը, հանդուրժող է հարևան ժողովրդների հանդեպ, որոնց հետ կապված է ընդհանուր պատմությամբ, իսկ կարևորն՝ ընդհանուր ապագայով»,-ասվում է հոդվածում: Ապրիլի 23-ին Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը հանդես է եկել հայտարարությամբ նվիրված Հայոց ցեղասպանության տարելիցին: Հայտարարության մեջ մասնավորապես ասվում է. «Oսմանյան կայսրության թուրք, քուրդ, արաբ, հայ և այլ ազգությունների քաղաքացիների համար, անկախ նրանց կրոնական ու ազգային պատկանելությունից, բարդ շրջան էր, լի դառը իրադարձություններով: Անընդունելի է 1915 թվականի իրադարձություններն որպես պատրվակ ու Թուրքիայի հետ քաղաքական դիմակայության առարկա օգտագործելը: Առաջին համաշխարհային պատերազմի իրադարձությունները մեր բոլորիս ընդհանուր ցավն են: Ողբերգական իրադարձությունները պետք է դիտարկվեն «արդար հիշողության» տեսակետից: Այնպիսի անմարդկային իրադարձությունները, ինչպիսին մարդկանց վերաբնակեցումն է, չպետք է խոչընդոտ դառնան թուրքերի ու հայերի միջև հարաբերությունների հաստատման համար: Թուրքիայի Հանրապետությունը 1915 թ. իրադարձությունները գիտական առումով հետազոտելու համար մի միասնական պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու կոչ արեց: Այդ առաջարկը դեռ ուժի մեջ է: Թուրք, հայ և միջազգային պատմաբանների համատեղ հետազոտությունը մեծ դեր կունենա 1915 թվականի իրադարձությունների լուսաբանման ու պատմության ճիշտ մեկնաբանության գործում: Ուստի մենք բացել ենք մեր բոլոր արխիվները հետազոտողների համար: Մեր արխիվներում այսօր պահպանվող հարյուր հազարավոր փաստաթղթերը ներկայացված են պատմաբանների ուսումնասիրությանը: Թուրքիան, վստահորեն նայելով ապագային, միշտ աջակցել է գիտական ու համակողմանի հետազոտություններին՝ պատմության ճիշտ ընկալման համար: Հույսով և հավատով, որ նմանատիպ սովորություններ ու ավանդույթներ ունեցող հին ժողովուրդները, որոնք միևնույն, բարդ աշխարհագրական տարածքին են պատկանում, կարող են միասին ու արժանի կերպով հիշել իրենց անցյալն ու կորուստները: Մենք ցանկանում ենք, որ 20-րդ դարի սկզբին զոհված հայերի հոգիները խաղաղությամբ հանգչեն, իսկ նրանց թոռներին հայտնում ենք մեր ցավակցությունը: Մենք հիշում ենք Օսմանյան կայսրության բոլոր քաղաքացիներին, ինչ կրոն էլ նրանք դավանեն և ինչ ազգության էլ պատկանեն, որոնք զոհվեցին այդ շրջանում նման պայմաններում: Թող հանգչեն խաղաղությամբ»: Հղումներ թեմայով.    Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասին Արձանագրություններ Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասին Արձանագրությունները ստորագրվել են 2009թ. հոկտեմբերի 10-ին Ցյուրիխում: Արձանագրությունները ստորագրել են Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳ նախարարներ Էդվարդ Նալբանդյանը եւ Ահմեդ Դավութօղլուն` Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի եւ Շվեյցարիայի ԱԳՆ ղեկավարների ներկայությամբ: Շվեյցարիան որպես միջնորդ է հանդես գալիս հայ-թուրքական բանակցություններում 2007թ. ի վեր: Ըստ փաստաթղթերի, երկրների միջեւ պետք է հաստատվեն դիվանագիտական հարաբերություններ եւ պետք է բացվի 1993թ. ի վեր փակ հայ-թուրքական սահմանը: Հունվարի 12-ին Հայաստանի Սահմանադրական դատարանն Արձանագրությունները Հայաստանի Սահմանադրությանը համապատասխան ճանաչեց: ՍԴ որոշման մեջ Արձանագրությունների վերաբերյալ ոչ մի նախապայմաններ չկան, քանի որ դա հակասում է վճռի կայացման սահմանված կանոնին: ՍԴ որոշման համաձայն Հայ-թուրքական արձանագրությունները համապատասխանում են ՀՀ Սահմանադրությանն ու Հայաստանի Անկախության մասին հռչակագրին:  Ուշագրավ Նրանք նաև կոչ են արել դադարեցնել Ադրբեջանին ցանկացած ռազմական օգնության Որպես օրինակ մատնանշում են 2023–ի սեպտեմբերի 19-ին Երևանում կազմակերպված բողոքի ակցիայի իրադարձությունները Հանդիպումը տեղի կունենա, եթե Հայաստանը ևս տա իր համաձայնությունը Այս գերեզմանատանն են ամփոփված այնպիսի նշանավոր հայերի մարմինները, ինչպիսինք են Վիլյամ Սարոյանն ու Սողոմոն Թեհլերյանը   Ամենաընթերցվողը բաժնում |  Վերջին լուրեր Շվեյցարացի պատգամավոր․ Սահմանային հարցերը պետք է լուծել, որ Բաքվի կողմից հարձակվելու պատրվակ չդառնան  «Խավիարային դիվանագիտությունն» այժմ ճանաչված տերմին է, ցավոք, դա հաջողվում է»,–ասել է նաՓաշինյան․ Ժամանակն է Բաքվի հետ ձեռք բերված համաձայնությունները ներառել խաղաղության պայմանագրում և ստորագրել Նա անդրադարձել է նաև հայկական «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծինՊՆ․ ԳՇ պետ Ասրյանը բացառապես ՀՀ քաղաքացի է, իսկ նրա կինը՝ ազգությամբ ռուս Նշվում է նաև, որ ԳՇ պետի որդին զինապարտ է և ներգրավված է ՀՀ ԶՈւ 2024 թվականի զորակոչային միջոցառումներին |
