20 տարի առանց պատերազմի. Մինսկի խմբի հայտարարությունը

12 մայիսի 2014 - 10:47 AMT

PanARMENIAN.Net - Մայիսի 12-ին լրանում է ղարաբաղյան հակամարտության գոտում հրադադարի ռեժիմի հաստատման 20-րդ տարին: ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները հանդես են եկել հայտարարությամբ, որտեղ, մասնավորապես, ասվում է.

«Համաձայնությունը վերջ դրեց պատերազմին, դադարեցրեց նախորդ տարիների բռնությունն ու հիմք ստեղծեց բանակցությունների համար, որոնք կողմերի համար ճանապարհ բացեցին դեպի խաղաղություն: Հրադադարի շնորհիվ մեծացավ հայերի ու ադրբեջանցիների նոր սերունդ, որը պատերազմ չի տեսել: Կողմերը պետք է անեն հնարավորը ապագա սերունդներին նման դառը փորձից պաշտպանելու համար»:

Միջնորդները նշում են, որ հրադադարը չհանգուցալուծեծ հակամարտությունն ու ի վիճակի չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցում առաջընթաց ապահովել: Ըստ նրանց, վերջնական կարգավորման բացակայությունը շփման գծում բռնության աճի մշտական սպառնալիք է, որը նաև մոլորեցրել է որոշ մարդկանց, ում թվում է, թե ստատուս քվոն կարող է կայուն լինել ու անորոշ ժամկետ ունենալ:

Ըստ ԵԱՀԿ ՄԽ-ի, կողմերի ցանկությունը մեծ չէ օգտվելու հնարավորություններից, որոնք առկա են համանախագահ երկրների ջանքերի շնորհիվ, չկա նաև քաղաքական որոշումներ կայացնելու ցանկություն, որոնք անհրաժեշտ են խաղաղ կարգավորման գործընթացում առաջընթացի համար:

«Այդ հակամարտության հարցում մենք միասնական դիրքորոշման կողմնակիցներ ենք և նախկինի պես հավատարիմ ենք ՄԱԿ Կանոնադրության ու Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքների հիման վրա սեղմ ժամկետում խաղաղ կարգավորման հասնելու նպատակով կողմերին աջակցելուն, մասնավորապես, այն հարցերում, որոնք վերաբերում են ուժի չկիրառմանը, տարածքային ամբողջականությանը, ժողովրդների հավասարությանն ու ինքնորոշմանը: Կարգավորումը պետք է ներառի այն տարրերը, որոնք համանախագահ երկրների նախագահները շարադրել են 2009-2013-ին հայտարարություններում, որոնք ներառում են Լեռնային Ղարաբաղի մերձակա տարածքների վերադարձը, միջանկյալ կարգավիճակը Լեռնային Ղարաբաղի համար, անվտանգության ու ինքնավարության երաշխիքներ, Հայաստանը Ղարաբաղի հետ կապող միջանցք, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի որոշում ապագայում բնակչության պարտադիր իրավական ուժ ունեցող հանրաքվեի միջոցով, վերադարձի իրավունք բոլոր փախստականների ու ներքին տեղահանված անձանց համար, անվտանգության միջազգային երաշխիքներ, այդ թվում նաև խաղաղապահ ուժեր:

Նոյեմբերին տեսանք ամենաբարձ մակարդակով երկխոսությունը վերսկսելու հեռանկարը: Կողմերին կոչ ենք անում կառուցողական, բարեխիղճ բանակցություններ անցկացնել, որոնք կավարտվեն խաղաղ համաձայնագրով այդ տարրերի հիման վրա տևական կարգավորման նպատակով: Նման կարգավորումը հնարավոր չի լինի առանց Հայաստանի ու Ադրբեջանի քաղաքացիների միջև վստահության ու փոխըմբնռման: Կոչ ենք անումակտիվացնել քաղաքացիների միջև երկխոսության ծրագրերը, ինչպես նաև վստահության հաստատմանն ուղղված գործողություններն ամրապնդելու համար խաղաղարար գործընթացը: Տարածաշրջանի բնակչությունն արժանի է ապրել խաղաղ ու անվտանգ, պատրաստ ենք օգնել այդ հարցում: Կողմերը պետք է խաղաղության հաստատման համար անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկեն: Երբ դա կարվի, նրանք կստանան ԵԱՀԿ ու միջազգային հանրության լիակատար աջակցությունը»,- ասվում է ԵԱՀԿ ՄԽ հայտարարության մեջ:

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ԱՄՆ համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքը մայիսի 7-ին Միջազգային խաղաղության Քարնեգի հիմնադրամում «Լեռնային Ղարաբաղ. Կարգավորման ուղիներ» թեմայով ելույթ է ունեցել՝ ներկայացնելով կարգավորման 6 սկզբունքները: Նա նշել է, որ ներկայացնում է ոչ թե ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների դիրքորոշումը, այլ ԱՄՆ կառավարության պաշտոնական քաղաքականությունը: Իր ելույթի սկզբում նա խոսել է կողմերի բևեռացված դիրքորոշումների ու դեռևս չհամաձայնեցված հարցերի մասին և նշել է, որ անհրաժեշտ է աջակցել կողմերին, որպեսզի նրանք, նույնիսկ վստահության բացակայությանն պայմաններում, վճռական քայլ կատարեն:

Ուորլիքն ասել է, որ խաղաղությունից բխող օգուտները շատ ավելին են, քան այն ինչ վճարում ենք շարունակաբար փակուղում գտնվելու դիմաց,և այն հնարավորություն կընձեռի խուսափել թշնամանքի վերականգնման աղետալի հետևանքներից: Հայաստանն անմիջապես կշահի բաց սահմաններից, ավելի մեծ անվտանգությունից, առևտրի, ուղևորությունների և իր բոլոր հարևանների հետ կապերի նոր հնարավորություններից: Ադրբեջանը կկարողանա վերացնել այն հիմնական խոչընդոտը, որ կանգնած է իր` որպես համաշխարհային խաղացող, տարածաշրջանային առևտրային կենտրոն և անվտանգության ոլորտի ամուր գործընկեր կայանալու ճանապարհին` միաժամանակ հաշտեցման ու վերադարձի հեռանկար բացելով հարյուր հազարավոր փախստականների ու ներքին տեղահանված անձանց համար:

Իսկ Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հազարավոր մարդիկ կկարողանան ազատվել մեկուսացման ու կախվածության կապանքներից, հավելել է նա:

Ոչ պակաս կարևոր է այն մեծ ֆինանսական բեռը, որը մարտական պատրաստականության ու սպառազինությունների մրցավազքի արդյունքում կրում են պետական բյուջեները.դա խաղաղության շահաբաժինն է, որը առավել արդյունավետ օգտագործման դեպքում ինքնին ի զորու է փոխել իրավիճակը թե Հայաստանի, թե Ադրբեջանի համար, ասել է ամերիկացի համանախագահը:

Ջեյմս Ուորլիքը տեղեկացրել է, որ եկող շաբաթ կրկին նախատեսում է այցելել տարածաշրջան՝ մյուս համանախագահների հետ միասին: Կասկածից վեր է, որ տևական խաղաղության ցանկացած համաձայնություն հաջողված համարվելու համար պետք է արտացոլի բոլոր կողմերի դիրքորոշումները: Միացյալ Նահանգները երկու ղեկավարներին համառորեն հորդորել է կրկին հանդիպում ունենալ առաջիկայում և օգտագործել այս հնարավորության պատուհանը, երբ խաղաղությունը հնարավոր է:

Ուորլիքը ներկայացրել է փոխզիջման հիմնական տարրերը, բաղկացած 6 կետից: «Առաջին, հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի բարդ պատմությունը՝ կողմերը պետք է համաձայնության գան, որ վերջնական իրավական կարգավիճակի որոշումը պետք է իրականացվի փոխադարձաբար համաձայնեցված և իրավական ուժ ունեցող կամաարտահայտման միջոցով ապագայում: Սա ընտրովի տարբերակ չէ: Միջանկյալ կարգավիճակը կլինի ժամանակավոր:

Երկրորդ,նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Հանրապետության սահմաններում գտնվող տարածքը, որը չի վերահսկվում Բաքվի կողմից, պետք է ստանա միջանկյալ կարգավիճակ, որի համար առնվազն պետք է ապահովված լինեն անվտանգության երաշխիքներ և ինքնակառավարում:

Երրորդ, Լեռնային Ղարաբաղը շրջապատող գրավյալ տարածքները պետք է վերադարձվեն Ադրբեջանի վերահսկողությանը: Ադրբեջանի ինքնիշխանության նկատմամբ հարգանքի բացակայության պայմաններում կարգավորում չի կարող լինել և Ադրբեջանի ինքնիշխանության ճանաչումն այդ տարածքների նկատմամբ պետք է վերականգնվի:

Չորրորդ, պետք է լինի միջանցք, որը կկապի Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Այն պետք է բավարար լայնություն ունենա, որպեսզի անվտանգ անցում ապահովվի, բայց այն չի կարող ընդգրկել Լաչինի ողջ շրջանը:

Հինգերորդ,տևական կարգավորման ներքո պետք է ճանաչվի ներքին տեղահանվածների ու փախստականների իրենց նախկին բնակավայր վերադառնալու իրավունքը:

Եվ վերջապես վեցերորդ,կարգավորմամբ պետք է ապահովվեն անվտանգության միջազգային երաշխիքներ, ինչը կներառի խաղաղապահ գործողություն»,-ասել է Ուորլիքը:

Նա հորդորել է կողմերին հանձնառություն ստանձնել ձեռնամուխ լինելու խաղաղության բանակցություններին: «Միացյալ Նահանգները պատրաստ է օգնել և անել այն ամենը, ինչ կարող է: Իհարկե, առաջին քայլը ձեռնարկելը Հայաստանի ու Ադրբեջանի կառավարությունների խնդիրն է: Նրանք պետք է դիտարկեն այն միջոցները, նույնիսկ միակողմանի միջոցները, որոնք ի ցույց կդնեն առաջընթացի իրենց մղումը, լարվածությունը թուլացնելու ու բանակցային մթնոլորտը բարելավելու հանձնառությունները: Նրանք պետք է կրճատեն թշնամական հռետորաբանությունը և բնակչությանը նախապատրաստեն խաղաղության և ոչ պատերազմի»,-ասել է Ջեյմս Ուորլիքը:

Հղումներ թեմայով.

OSCE: Statement by the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group on the Twentieth Anniversary of the Ceasefire Agreement