Արդյոք կստեղծվի՞ գազային կարտել եւ ի՞նչ պետք է սպասի Հայաստանը դրանից

PanARMENIAN.Net - Էներգակիներ ունեցող պետությունները, կարծես, որոշել են ազդել Եվրոպայի վրա տնտեսական միջոցներով, ինչը հետագայում միշտ վերածվում է քաղաքականի: Գազային OPEC-ի ստեղծումը թելադրված է Իրանի ցանկությամբ, ինչպես նաեւ Ռուսաստանի` լինել առավել քիչ կախվածության մեջ ԱՄՆ-ից եւ լավագույն դեպքում Եվրապայի միջոցով, քանի որ հենց եվրոպացի սպառողները ծանր կացության մեջ կհայտնվեն կարտելի ստեղծման դեպքում: ՆԱՏՕ-ի կարծիքով, գազային կարտելի նպատակը կլինի Ռուսաստանի կողմից էներգետիկ քաղաքականության օգտագործումը քաղաքական նպատակների հասնելու համար, եւ առաջին հերթին սահմանամերձ պետությունների նկատմամբ` ինչպես Վրաստանն ու Ուկրաինան: Եվրոպայում հոյակապ հասկանում են, որ առանց ռուսական գազի տնտեսությունը պարզապես կդադարի աշխատել, սեփական պաշարները շատ քիչ են եւ դրանք շատ քիչ ժամանակով կբավականացնեն: Իսկ Ռուսաստանը հանդիսանում է հենց այդ գազի մատակարարը. Եվրոպան ստանում է բնական գազի անհրաժեշտ քանակության առավել քան 60 տոկոսը եւ նավթի 43 տոկոսը: Ֆորումին Ռուսաստանի մասնակցությունը` աշխարհում գազի մեծագույն պաշաներով, անհանգտսացնում է Եվրամիության երկրներից շատերին, որոնք առանց այդ էլ անհանգստացած են արեւելյան էներգակիրներից աճող կախվածությունով եւ դրանց հնարավոր դադարեցմամբ` Մոսկվայի եւ արեւելաեվրոպական երկրների միջեւ հակամարտությունների դեպքում: Բացի այդ, Արեւմուտքում հիշում են 1970-ականների նավթային էմբարգոն եւ զուգահեռները դա իրագործած նավթային կարտել OPEC-ի հետ ինքնըստինքյան բնական են:

Առաջին ասեկոսեները գազային կարտելի ստեղծման վերաբերյալ հայտնվել են 2006 թվականի նոյեմբերին: Այդ մասին հայտնի է դարձել ՆԱՏՕ-ի ներքին զեկույցից, որն ստացել էր Financial Times-ը: Զեկույցի հայտնվելուց անմիջապես հետո ՌԴ նախագահի մամլո ծառայությունը դրա հեղինակի պնդումները լիովին անհիմն է անվանել: Սակայն 2007 թվականի հունվարին Իրանի հոգեւոր առաջնորդ այաթոլա Ալի Խամենեին Մոսկվայում պաշտոնական առաջարկություն արեց «գազային OPEC» ստեղծելու մասին: Վլադիմիր Պուտինը այդ առաջարկությունը հետաքրքիր գաղափար համարեց:

ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատը պետքարտուղար Քոնդոլիզա Ռայսին նամակ է հղել գազային OPEC-ի ստեղծման հարցի վերաբերյալ: Դրանում պալատի արտաքին գործերի հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Իլեանա Ռոզ-Լետինենը պահանջում է տեղեկացնել Ռուսաստանի կառավարությանն այն մասին, որ գազային կարտելի ստեղծումը ընդունվելու է որպես դիտավորյալ սպառնալիք ԱՄՆ-ին, իսկ ինքը` գազային կարտելը, որպես «շորթողականության եւ ռեկետի գլոբալ կազմակերպություն», գրում է Կոմերսանտը:

Թեեւ, փորձագետների շրջանում այլ կարծիք եւս տարածված է. ի տարբերություն նավթի, գազը վաճառվում է տասնյակ տարիների վերաբերող պայմանագրերով եւ դրա մեծ մասը մատակարարվում է խողովակաշարի միջոցով, այնպես որ ընդհանուր գլոբալ շուկայի փոխարեն կարելի է խոսել մի շարք տարածաշրջանային շուկաների մասին: Ճիշտ է նաեւ այն, որ նման կարտելի ստեղծման համար ժամանակ է պետք, ամենաքիչը մեկ կամ երկու տարի, որպեսզի բոլոր շահագրգռված կողմերը համաձայնության հանգեն:

Թե ինչպես այս գաղափարը կազդի Տրանսկասպից գազատարի վրա, որին ցանկանում է միանալ Հայաստանը, դեռ պարզ չէ: Սակայն շատ հնարավոր է, որ դա կարող է դառնալ հենց այն տարածաշրջանային նախագիծը, որում շահագրգռված կլինեն գազի մատակարար երկրները: Ճիշտ է, ամեն բան նորից հանգում է Ադրբեջանի դիրքորոշմանը, որը անկասկած չի համաձայնվի այս նախագծին Հայաստանի մասնակցության հետ: Սակայն հուսադրող գործոն է հանդսիանում այն, որ գազ արտահանող երկրների ֆորումի մասնակիցների թվում չկան Ադրբեջանն ու Թուրքիան, այլ կան Իրանն ու Ռուսաստանը, որոնք Հայաստանին ավելի բարեկամական են վերաբերվում:

Գազ արտահանող երկրների ֆորումը կազմվել է 2001 թվականին Ալժիրի, Բրունեի, Ինդոնեզիայի, Իրանի, Մալազիայի, Նիգերիայի, Ամանի, Կատարի, Ռուսաստանի եւ Թուրքմենստանի կողից. երկրներ, որոնք վերահսկում են գազի համաշխարհային պաշարների ավելի քան 70 տոկոսը: