Today’s Zaman-ը գրում է մոռացված օսմանյան ժառանգության՝ հայերի մասին

Today’s Zaman-ը գրում է մոռացված օսմանյան ժառանգության՝ հայերի մասին

PanARMENIAN.Net - Բռնագաղթի մասին օրենքն ընդունվեց Օսմանյան կայսրությունում 1915 թվականի մայիսի 27-ին և ուժի մեջ մտավ հունիսի 1-ին: Սակայն ապրիլի 24-ն է նշվում որպես Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր ամբողջ աշխարհում: Այդ օրը Թուրքիայի ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշան հրամայեց ձերբակալել հայտնի հայ գործիչներին՝ գրողների, նկարիչների, ուսուցիչների, իրավաբանների, բժիշկների ու պատգամավորների:

Ձերբակալությունները սկսվեցին կայսրության բոլոր գավառներում, գրում է «1915 ապրիլի 24. Ստամբուլ, Չանքըրի, Այաս, Անկարա» գրքի հեղինակ Նեսիմ Օվադիա Իսրայելը: Նա հիշեցնում է, որ սկզբնական փուլում ձերբակալվեց 197 մտավորական, ավելի ուշ ևս 53 հոգի: Իսրայելը պնդում է, որ հայ մտավորականության 174 ներկայացուցիչներ սպանվեցին առանց դատ ու դատաստանի չորս ամսվա ազատազրկումից հետո: Մյուս 76-ն ազատ արձակվեցին կենտրոնական կառավարության հրամանով: Today’s Zaman-ը «Մոռացված օսմանյան ժառանգություն՝ հայ մտավորականներ» հոդվածում մեջբերումներ է անում Իսրայելի գրքից, որը պատմում է սպանվածների մասին: Նրանցից մեկը Գրիգոր Զոհրապն էր՝ լրագրող, պատգամավոր, համալսարանի պրոֆեսոր: Զոհրապը «Միասնություն և առաջընթաց» կուսակցության հայ ներկայացուցիչներից մեկն էր խորհրդարանում: 1908 թվականի հուլիսի 31-ին, ելույթ ունենալով Թաքսիմ հրապարակում, նա ասել է. «Մենք տարբեր կրոններ ենք դավանում, բայց մի ճանապարհ ունենք, դա ճանապարհն է դեպի ազատություն»: Զոհրապն ազգայնական չէր, նա օսմանցի էր, գրում է Իսրայելը: Զոհրապը հավանություն էր տալիս ընդհանուր օսմանականության գաղափարին: Նա շատ բարեկամներ ուներ, այդ թվում նաև Թալեաթ փաշան՝ այն ժամանակվա ամենաազդեցիկ գործիչը: Վարկած կա, որ նրանք երկուսն էլ մասոններ էին: Չնայած նրանց բարեկամական հարաբերություններին՝ Թալեաթն առանց վարանելու հրաման արձակեց ձերբակալել Զոհրապին, որին սպանեցին Ուրֆայում՝ նրա գլուխը ջարդեցին քարերով:

Այնուհետև Իսրայելը գրում է Զաբել Եսայանի մասին, որը կրթություն էր ստացել Սորբոնի համալսարանում և Ադանայի կոտորածի ականատես էր: Եսայանը միակ կինն էր ոչնչացման ենթակա գործիչների ցուցակում, նրան հաջողվեց փախչել Բուլղարիա: 1937 թվականին նա ձերբակալվեց հակախորհրդային գործունեության համար և արտաքսվեց Սիբիր: Հստակ տեղեկություն այն մասին, թե որտեղ և ինչպես է նա մահացել, չկա:

Հոդվածում բերվում են նաև Կոմիտասի, Լևոն Լարենցի, Արիստակես Կասպարյանի կենսագրությունները: Կոմիտասը խելագարվեց, Լարենցը մահացավ Ստամբուլում 1930 թվականին, իսկ Կասպարյանը սպանվեց Անկարայում 1915-ին:

Իսրայելը գրում է. «Մենք գիտակցում ենք հայ մտավորականության դերը, որը պաշտպանել է թուրքական ազգայնականությունն ու պետության գաղափարը: Դիրան Քելեկյանը, Sabah թերթի մեկնաբանը, բացահայտ կոչ էր անում Թուրքիային պատերազմ սկսել Բալկաններում ու ստացավ երիտթուրքերի միահամուռ հավանությունը: Սակայն նա ևս ձերբակալվեց ապրիլի 24-ին ու սպանվեց Սիվասում»:

Photo: Today’s Zaman
 Ուշագրավ
Որպես օրինակ մատնանշում են 2023–ի սեպտեմբերի 19-ին Երևանում կազմակերպված բողոքի ակցիայի իրադարձությունները
Հանդիպումը տեղի կունենա, եթե Հայաստանը ևս տա իր համաձայնությունը
Այս գերեզմանատանն են ամփոփված այնպիսի նշանավոր հայերի մարմինները, ինչպիսինք են Վիլյամ Սարոյանն ու Սողոմոն Թեհլերյանը
«Կշարունակենք այն վնասի հատուցման ուղիների քննարկումը, որը հասցնում է այդ աննախադեպ ճնշումը»,–ասել է նա
---