Արդյոք Թուրքիան կմնա՞ «աշխարհիկ ժողովրդավարության» կրողը իսլամական աշխարհում

PanARMENIAN.Net - Սակայն ամեն ինչ այդքան պարզ չէ Թուրքիայում, եւ դրա օրինակ է դարձել գլխավոր դատախազի հայցը Սահմանադրական դատարան AKP-ն ցրելու գործընթաց սկսելու համար: Կուսակցությունը, որը գլխավորում է վարչապետ Ռեջեփ Էրդողանը, մեղադրվում է աշխարհիկ բնույթի պետության դեմ ուղղված գործունեության մեջ, եւ քաղաքական նպատակներով կրոնի օգտագործման մեջ: Էրդողանի կուսակցության դեմ գործ է հարուցել Վերքաննիչ դատարանի գլխավոր դատախազ Աբդուրահման Յալչինկայան: Նա, մասնավորապես, նշել է, որ AKP-ն «դարձել է հակաաշխարհիկ գործողությունների օրրան»:

ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, դոկտոր Ռուբեն Սաֆրաստյանի կարծիքով, Թուրքիայի գլխավոր դատախազության գործողությունները, որը Սահմանադրական դատարանում գործ է հարուցել իշխող Ազատության եւ զարգացման կուսակցության` ԱԶԿ-ն, արձակելու վերաբերյալ, կարելի է որպես ինքնապաշտպանություն գնահատել: Նրա խոսքերով, դատա-իրավական բարեփոխումները Թուրքիայում լիովին քեմալականների ձեռքում են: «Նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը, որը նույնպես ԱԶԿ-ի անդամ է, իրավունք ունի դատավորներ նշանակել եւ այդ առումով, այս քայլը սպասված էր:Բյուրոկրատական քեմալական շրջանակները դժգոհ էին այդ փոխզիջումից: Դժվար է կանխատեսել ՍԴ դիմելու հետեւանքները, սակայն Թուրքիայում արդեն նկատվում է զգացմունքայնության բռնկում, հատկապես մամուլում»,-ասել է Սաֆրաստյանը:

Ըստ Թուրքիայի Սահամանադրության, ՍԴ-ն 10-օրյա ժամանակահատվածում պետք է որոշում կայացնի հայցի շուրջ: Եթե այն գլխավոր դատախազի փաստարկները բավարար համարի, ապա Էրդողանի դեմ գործընթացը կարող է սկսվել: Թուրքիայում երեւի այսպես են մտածում. եթե մեզ չեն ընդունում Եվրամիություն, ապա մենք կդառնանք տարածաշրջանային իսլամական գերտերություն: Եւ պետք է ասել, որ դրա համար կան գրեթե բոլոր պայմաննարերը, բացի... Գլխավոր շտաբի համաձայնությունը, որը մնացել է Քեմալ Աթաթուրքի գաղափարների միակ կրողը: Գլխավոր դատախազությունը մոտ վեց ամիս վարկաբեկող նյութեր է հավաքել AKP-ի դեմ, սակայն ոչինչ բացի հիջաբ կրելու արգելքը հանելուց ոչինչ չի գտել: Ճիշտ է, դա կարող է բավարար չլինել:

Ամբողջ հարցը նրանում է` ինչպիսի ուղի կորոշի ընտրել Թուրքիան, աշխարհիկ, այսինքն` ժողովրդավարական, թե իսլամական, ինչը կարող է նրան Իրանի հետ նույն հարթակին դնել: Չարժէ հաշվի չառնել շատ կարեւոր պահ. ըստ սոցհարցումների, թուրք կանանց 66 տոկոսը նախընտրում են ծածկած գլխով լինել եւ հանրության մեծամասնությունը նրանց աջակցում է:

Ամբողջ խնդիրը, ըստ մեզ, կայանում է նրանում, ժամանակակից Թուրքիայի հիմնադիրը ստիպում էր եվրոպական հագուստ կրել եւ հետեւել եվրոպական օրենքներին: Անցյալ դարի 20-ական թվականներին նախկին Օսմանյան կայսրության քաղաքացիների մեծմասնությունը անգամ իրենց թուրք չէին համարում: Նրանց Աթաթուրքը թուրք սարքեց: Այդ գործընթացը դեռ շարունակվում է. չէ որ, Օսմանյան կայսրությունում մի քանի տասնյակ ազգություն էր բնակվում, որոնց բոլորին Աթաթուրքը մեկ ստորագրությամբ վերածեց թուրքերի: Ըստ Ռուբեն Սաֆրաստյանի, վերջին տվյալների համաձայն, Թուրքիայի բնակչության 40 տոկոսն իրենց թուրք չեն համարում, կամ կասկածում են: Այսօր Թուրքիայում հակասություններ կան ոչ միայն քեմալականների եւ իսլամիստների միջեւ, այլեւ քեմալականների եւ թուրքական հանրության միջեւ, քանի որ բնակչությունը խճճվել է իր ինքնության փնտրտուքներում, իսկ քեմալականները հայտարարում են, որ Թուրքիայում միայն թուրքեր են ապրում: Բանը նրանում է, որ քեմալիստական հանրապետությունը չկարողացավ լուծել մի քանի լուրջ խնդիր. էթնիկ փորքամասնությունների խնդիրը, մասնավորապես, քրդական հարցը, պետության մեջ եւ հանրությունում իսլամի դերի որոշումը: Թուրքիան գնում է մի ճանապարհով, երբ պետության պահպանությամ միակ իրական ուժը դառնում է բանակը: Դա նշանակում է, որ քաղաքական էլիտան այլ որոշումներ չի գտնում, բացի ուժայինից: Կարելի է հավելել, որ համաշխարհային հռչակ ունեցող շատ քաղաքագետներ այսօր լուրջ հինմավորումով խոսում են Թուրքիայի ճգնաժամի եւ պետության հնարավոր փլուզման մասին»,- գտնում է հայ թուրքագետը:

Էրդողանի ճակատագիրն այսօր կախված է նրանից` արդյոք ՍԴ-ն կընդունի գլխավոր դատախազի հայցը, եւ թե ընդունի, ինչպիսի որոշում կկայացվի դատաքննության արդյունքում:

Ի դեպ, Թուրքիայի Հանրապետության գոյության 85 տարիների ընթացքում արգելվել է ավելի քան երեսուն քաղաքական կուսակցության գործունեություն: 1997 թվականին զինվորականները իշխանությունից հեռացրեցին Բարօրության իսլամական կուսակցությունը, իսկ 1998 թվականին Սահմանադրական դատարանը որոշում կայացրեց` այն ցրելու մասին: 2001 թվականին նույն ճակատգրին արժանացավ Առաքինության կուսակցությունը, որի մնացորդների հիման վրա ստեղծվեց Արդարության եւ զարգացման կուսակցությունը: