Կամո Նիգարյանին հիշելով. Ես կարող եմ անել միայն այն, ինչի տակ ես կստորագրեմ

PanARMENIAN.Net - Վիգեն Գալստյան

Սա նկարչի թվով 4-րդ անհատական ցուցահանդեսն է, որը բացառիկ է նրանով, որ ամփոփում է Նիգարյանի վերացական գեղանկարչության հետագիծը, որի մասին քչերը գիտեն: Կամո Նիգարյանը բազմաժանր արվեստագետ էր, և պարբերաբար իրեն դրսևորում էր որպես դիզայներ, որպես լուսանկարիչ և որպես գեղանկարիչ: Այս վերացական գեղանկարչական աշխատանքները նա ստեղծել է 1980-ականների սկզբին, 1990-ականների սկզբին և 2007-ից մինչև վախճանը` 2011-ը: Նա աբստրակցիային դիմում էր այն ժամանակ, երբ փոխում էր իր աշխարհայացքը, մտածելակերպը: Ես չեմ ուզում քաղաքականացնել նրա արվեստը, բայց նրա շուրջ կատարվող քաղաքական իրադարձություններն աբստրակտ կերպով արտացոլվում են նրա աշխատանքներում: Օրինակ` 1992թ. «Կարմիր քաղաքականությունը», որը 1992-ին է նկարել (հոդվածին կից լուսանկարում – խմբ.), կարելի է ասել ԽՍՀՄ փլուզումն է խորհրդանշում:

Կամո Նիգարյանը կանխագուշակելու բացառիկ ընդունակություն ուներ: 1984-ին Գյումրիում նա ստեղծեց մի սև-սպիտակ լուսանկարչական շարք, որը կոչվում էր «Պայթյուն»: Եվ ահա 4 տարի անց տեղի ունեցավ Սպիտակի երկրաշարժը, իսկ դրան հաջորդեց արցախյան պատերազմը: Արվեստագետը զգայական մակարդակով ընկալում ու շատ լավ հասկանում էր, թե ինչ է կատարվում, և աբստրակցիան օգնում էր նրան արտահայտելու այդ տագնապն ու կանխազգացումները: Այդ իմաստով նրա աբստրակտ աշխատանքները շատ խոսուն են. եթե ուշադիր նայում ենք, թվում է` այդ նկարները դադարի վիճակում չեն, դրանցում շարունակ ինչ-որ բան է կատարվում, կարծես փլուզման եզրին լինեն:

Ինչ վերաբերում է արտաքին աշխարհի հետ արվեստագետի կապին, ապա Կամո Նիգարյանն այն հազվագյուտ հայ արվեստագետներից էր, ովքեր մշտապես երկխոսության մեջ են եղել արտաքին աշխարհի, ԽՍՀՄ-ից այն կողմ ստեղծվող արվեստի ու արվեստագետների հետ: Բնական է, որ նա հնարավորություն չի ունեցել անմիջականորեն հաղորդակցվելու նրանց հետ, բայց շատ հաճախ արվեստագետին հարկավոր չէ այդ անմիջական շփումը: Կամոն շատ լավ պատկերացնում ու գիտակցում էր, թե ինչ է կատարվում Միացյալ Նահանգներում, Ռուսաստանում, եվրոպական երկրներում, նա լավատեղյակ էր ժամանակի արվեստի բոլոր հնարավոր հոսանքներին և ուղղություններին: Իր արվեստի, իր աշխատանքների միջոցով նա այդ ժամանակին ու իրադարձություններին համընթաց էր փորձում քայլել: Բայց դրա հետ մեկտեղ պետք է նշեմ, որ Կամոն չէր ձգտում լինել նորարար: Նրա արվեստը չէր մերժում ավանդույթները, այլ վերլուծականորեն էր վերաբերվում դրանց, փորձում գտնել դրանց կիրառությունն իր ժամանակի մեջ, իր ժամանակի տեսանկյունից էր մոտենում դրանց: Այս ամենի համատեքստում և շատ լավ ճանաչելով Նիգարյանի ժամանակի հայ արվեստը` ես իսկապես դժվարանում եմ նշել նրա ժամանակակից որևէ այլ արվեստագետ, ով ուներ այդպիսի լայն աշխարհայացք և խորը գիտակցություն:

Մարինե Հարոյան

Կամոն շատ սկզբունքային մարդ էր. նա երբևէ չգնաց փոխզիջման ո'չ դիզայնի հարցում, ո'չ լուսանկարչության, ո'չ էլ գեղանկարչության: Կամոն ասում էր. «Ես կարող եմ անել միայն այն, ինչի տակ ես կստորագրեմ»: Ժամանակակից արվեստի թանգարանի հիմնադիր և տնօրեն Հենրիկ Իգիթյանը բազմիցս փորձել է նրան համոզել, որպեսզի համեմատաբար հեշտ ընկալելի աշխատանքներ ստեղծի, որոնք կվաճառվեն, բայց Կամոն այդպես էլ չհամաձայնեց: Պետք է ասեմ, որ Հենրիկ Իգիթյանն այն եզակի մարդկանցից էր, ովքեր Կամոյի կենդանության օրոք ուշադրություն դարձրեցին նրա արվեստին, տպագրեցին ու ցուցադրեցին նրա աշխատանքները:

Կամո Նիգարյանը դիզայնով էր զբաղվում մի ժամանակ, երբ «դիզայն» բառն անգամ դեռևս օտար էր Հայաստանի համար: Իսկ ինչ վերաբերում է նրա ժամանակակիցներին, ապա նրանք շատ մեծ սեր ու հարգանք էին տածում Կամոյի ու նրա արվեստի հանդեպ: Շատ էին նաև արվեստագետներ, ովքեր նրան որպես ուսուցիչ էին ընդունում: Հատկապես երիտասարդ սերնդի մեջ շատ նկարիչներ կան, ովքեր բարեբախտաբար չեն կրկնում Կամոյի աշխատանքները, բայց դրանց ազդեցությունը երիտասարդների արվեստում ակնհայտ է:

Դեռևս շատ բան կա չցուցադրված. ես առնվազն 5-10 ցուցահանդեսի նյութ ունեմ, որը դեռ ոչ ոք չի տեսել, բայց այդ ցուցահանդեսները կազմակերպելու համար ժամանակ է պետք. ես չեմ ուզում էժանացնել Կամոյի արվեստը…