«Հայ երաժշտության վերջին հանճարի»՝ Առնո Բաբաջանյանի 93-ամյակն է

PanARMENIAN.Net - Բանաստեղծ Անդրեյ Դեմենտևը մի անգամ ասել է. «Շատ եմ աշխատել Բաբաջանյանի հետ, նա այնքան էր սիրահարված կյանքին, այնքան հումորով ու մարդկային էր, որ երաժշտությունն ինքն էր ծնվում այդ բարությունից: Նա գեղեցիկի բնատուր զգացողություն ուներ: Առնո Բաբաջանյանը մնաց մեր հիշողությունում որպես լույսի և ուրախության կոմպոզիտոր»:

Ապագա կոմպոզիտորի ընտանիքում չկային պրոֆեսիոնալ երաժիշտներ, ճիշտ է՝ հայրը, որը մաթեմատիկա էր դասավանդում դպրոցում, հիանալի ֆլեյտա էր նվագում: Արդեն 3-4 տարեկանում Առնոն փորձում էր նվագել հին հարմոնիկայի վրա և տարիներ անց սիրում էր պատմել իր առաջին հանդիպման մասին իսկական կոմպոզիտորի հետ, որը կայացել էր մանկապարտեզում. «Մի անգամ մեզ մոտ մի այցելու եկավ: Այդ մարդը մեզ խնդրեցերգել, հասկանալու համար, թե ով երաժշտական լսողություն ունի: Ես էլ երգեցի, ծափ տվեցի ռիթմի համար: Այդ մարդը լսեց ու ասաց, որ պետք է երաժշտությամբ զբաղվեմ: Իսկ հետո իմացա, որ այդ մարդն Արամ Խաչատրյանն էր»:

Իր առաջին՝ «Պիոներական քայլերթ» ստեղծագործությունը նա գրել էր 9 տարեկանում: 1928-ին Բաբաջանյանը հայտնվեց Երևանի կոնսերվատորիային կից շնորհալի երաժիշտների խմբում, 1933-ին երիտասարդ երաժիշտների հանրապետական մրցույթում ստացավ առաջին մրցանակը՝ հիանալի կատարելով Բեթհովենի «Չորրորդ սոնատն» ու Մենդելսոնի «Ռոնդո կապրիչիոզոն»:

Առնո Բաբաջանյանը հայ երաժշտությունում մի ամբողջ աշխարհ է: Կարելի է անվերջ խոսել նրա տաղանդի, եզակի լինելու, հիանալի երաժշտության ու ոչ պակաս՝ կատարողական արվեստի մասին: Սովորել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայում Կոնստանտին Իգումնովի դասարանում, որը նրան վիրտուոզ դաշնակահարի ապագա էր կանխագուշակում: Նրա երգերը, կարելի է ասել, դատապարտված էին հաջողության ինչպես Միության ամեն մի անկյունում, այնպես էլ արտերկրում:

«Առաջին սիրո երգը» ֆիլմի համար գրած Բաբաջանյանի երաժշտությունը խորհրդային կինեմատոգրաֆում ջազի բացահայտում դարձավ: Իսկ «Հարսնացուն հյուսիսից» ֆիլմի համար գրված երգերն ամբողջ երկիրն անգիր գիտեր: Պատմում է Մարտին Վարդազարյանը. «Մոսկվայում ռուս կոմպոզիտորները հարցնում էին Բաբաջանյանին, թե ինչպես նրան հաջողվեց այդպիսի «ռուսական» մեղեդի գտնել ֆիլմի համար: Նա պատասխանել է. «Որտեղի՞ց եմ գտել…Ինքս եմ հորինել»: Եվ հետո. «Առնո Բաբաջանյանը Երևանում էր: Հիվանդ պառկած էր, նրա համար մագնիտոֆոն բերեցինք, չորս տակտ լսեց ու ասաց. Մալխաս»: Ամենահետաքրքիրն այն է, որ նա ճանաչեց իր «Նոկտյուրնը»:

1983-ի ձմեռն էր՝ քայլում էինք օպերային թատրոնի աֆիշների մոտով և չգիտես ինչու խոսեցինք Առնոյի մասին: Ծանոթս ասաց, որ երեկ նրան հերթական անգամ վիրահատել են և դեռ ոչինչ հայտնի չէ: Դա նոյեմբերի 11-ին էր: Պատմում է ճարտարապետ Լևոն Իգիթյանը. «Այդ օրը Կամերային թատրոնում պրեմիերա պետք է լիներ: Սպասում էին Ռոբերտ Ամիրխանյանին: Նա եկավ կես ժամ ուշացումով, ոչ մի բան չասաց, դաշնամուրին մոտեցավ և սկսեց նգավել Բաբաջանյանի գործերից: Դահլիճն ոտքի կանգնեց՝ բոլորը հասկացան, որ Առնո Բաբաջանյանը վախճանվել է: Ամիրխանյանն ավարտեց նվագել արտասովոր մի լռությունում: Դահլիճը դանդաղ դատարկվեց…»: Բաբաջանյանն երկար տառապեց հիվանդությունից, նրա ապրած ամեն մի տարին ճակատագրի նվեր էր: Կարծես, այս աշխարհը չէր ուզում հրաժեշտ տալ նրան, քանի դեռ չի գրել գոնե այն, ինչ պետք է գրեր: Նման կարգի կոմպոզիտորի մասին գրելը միշտ դժվար է. թվում է, թե բառերը չեն հերիքում փոխանցելու այն զգացմունքները, որոնք համակում են քեզ, երբ լսում ես նրա թովիչ երաժշտությունը: «Իմ սիրտը լեռներում է», «Սերենադ», «Էլեգիա», «Նոկտյուրն»՝ նրա բոլոր ստեղծագործությունները: Իսկ նա շատ բան է գրել, և ոչ միայն երգեր, այլև լուրջ ստեղծագործություններ՝ Շոստակովիչի հիշատակին նվիրված լարային քառյակը, կամերային ստեղծագործություններ: Երբ նա վախճանվեց, Երևանի երաժշտասեր հանրությունը ցավով արձանագրեց. «Վախճանվեց հայ երաժշտության վերջին հանճարը»: