Միջազգային տրիբունալից մինչև օրգանների օրինական առևտուր

Միջազգային տրիբունալից մինչև օրգանների օրինական առևտուր

Ինչպես է աշխարհը լուծում օրգանների փոխպատվաստման խնդիրը

2019-ին առողջապահության նախկին նախարար Արսեն Թորոսյանը հայտարարեց, որ պատրաստ է մահից հետո իր օրգանները տրամադրել մեկին, ով դրա կարիքը կունենա: Թորոսյանն առաջարկում էր կանոնակարգել դիակային փոխպատվաստման գործընթացը:

PanARMENIAN.Net - Այս միտքը շատ արագ լռեցվեց՝ հանրային դժգոհության աճող ալիքի ֆոնին: Զուգահեռ իրականության մեջ Շվեյցարիայում օրեր առաջ հանրաքվե են անցկացրել, ինչի արդյունքում մարդկանց 60 տոկոսը կողմ է քվեարկել «համաձայնության կանխավարկածի» համակարգին: Այսինքն, չափահաս մարդու մահից հետո նրա օրգանները կարող են վերցնել, եթե գրավոր անհամաձայնություն չկա:

Pan-ը պատմում է օրենքի նրբությունների, աշխարհում տարածված պրակտիկայի և գումար վաստակող դոնորների մասին:

Նախ՝ Շվեյցարիա: Մինչև օրենքի այս փոփոխությունը մահացած մարդիկ կարող էին դոնոր դառնալ, եթե կենդանության օրոք գրավոր համաձայնություն էին տվել: Շատ հաճախ մարդիկ ո՛չ իրենց համաձայնությունն են արտահայտում, ո՛չ էլ անհամաձայնությունը և որոշում կայացնողները հանգուցյալի հարազատներն են դառնում: Եվ ինչպես փորձը ցույց է տալիս, հարազատները հիմնականում դեմ են լինում: Եվ հենց այս պատճառով Շվեյցարիայում օրգանի փոխպատվաստման կարիք ունեցող մարդկանց երկար հերթեր են գոյացել: 2021-ի ավարտին Շվեյցարիայում 1400-ից ավելի մարդ սպասում էր իր հերթին, որոնցից 72-ն այդպես էլ դոնոր չգտնելով մահացել է:

Օրգանների փոխպատվաստումը 20-րդ դարի լավագույն բժշկական ձեռքբերումներից է: Փոխպատվաստման կարիք ունեցողների թիվն աշխարհում ավելանում է, բայց դոնորների թիվը նույն տեմպերով չի աճում: Այս թեման հակասական տրամադրություններ է ստեղծում գրեթե բոլոր երկրներում: Պատճառները շատ են՝ իրավական, կրոնական, բժշկական, նաև էթիկական: Եվրամիությունն օրինակ, անդամ երկրների համար ընդհանուր և պարտադիր օրենք այս մասով չունի: Յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում, թե որ սցենարով է առաջնորդվելու: Միայն 2018-ին Եվրոպայում փոխպատվաստման սպասող մարդկանց թիվը անցել էր 150 հազարը: Սա այն դեպքում, որ 2008-ից 2015 թվականներին դոնորների թիվը ԵՄ-ում մոտ 21 տոկոսով աճել էր: Հարցումներն էլ ցույց էին տվել, որ մարդկանց 55 տոկոսը դեմ չէ, որ մահից հետո իր օրգանները օգտագործեն փոխպատվաստման համար: ԵՄ տարածքում ամենահաճախ փոխպատվաստված օրգանը երիկամն է: Հաջորդում են լյարդը, սիրտը և թոքերը:

Անցնենք աշխարհի թվերին: 2020-ին փոխպատվաստման կարիք ուներ 130 հազար մարդ: Իսպանիան, Պորտուգալիան և Միացյալ Նահանգները մահացած դոնորների ամենաբարձր ցուցանիշն ունեն աշխարհում: ԱՄՆ գրեթե բոլոր նահանգներում դոնորների թիվն ավելացնելու և մարդկանց մոտիվացնելու համար պետական աշխատողներին վճարովի արձակուրդ են խոստանում, եթե նրանք կամավոր կերպով դոնոր դառնան: Չնայած սրան, միայն ԱՄՆ-ում փոխպատվաստման է սպասում 107 հազար մարդ:

Իսպանիան արդեն 24 տարի աշխարհում լավագույն արդյունքներն է ցույց տալիս: Եթե Շվեյցարիայում «համաձայնության կանխավարկածը» նորություն է, ապա Իսպանիայում այս մեթոդով են շարժվում արդեն վաղուց: Այսինքն, բոլոր քաղաքացիները համարվում են պոտենցիալ դոնորներ, եթե համապատասխան ընթացակարգով կենդանության օրոք հակառակի մասին չեն հայտնում: Այստեղ ևս, վերջնական որոշումը մահացածի հարազատներինն է, բայց քանի որ փոխպատվաստման կարևորության մասին Իսպանիայում իրազեկվածության մակարդակը բարձր է, հարազատների մերժման դեպքերը համեմատաբար քիչ են՝ շուրջ 15 տոկոս:

Եվրոպական մոդելը, որտեղ հատուկ ուշադրություն են դարձնում մարդկանց իրազեկվածության մակարդակին, այլ երկրներում նույնքան հաջողված չէ: Բրազիլիայում օրինակ, «համաձայնության կանխավարկածի» մոդելը սկսեցին կիրառել 1997-ին, բայց ընդամենը ութ տարի անց ստիպված էին հրաժարվել դրանից: Առաջին և գլխավոր պատճառը հանրության շրջանում անվստահության աննախադեպ մակարդակն էր: Բողոքի ալիքը տարածվում էր մեծ արագությամբ և առաջին հերթին մարդիկ վախենում էին, որոնց իրենց օրգանները կարող են հեռացնել, նախքան իրենց կլինիկական մահը գրանցելը:

Այս առումով ամենադաժան պատկերը Չինաստանում է: Դեռ 2014-ին գործը հասել էր միջազգային տրիբունալ: Չինաստանի կառավարությանը մեղադրում էին դատապարտյալների օրգանները առանց նրանց կամ հարազատների թույլտվության օգտագործելու մեջ: 2005-ին երկրի առողջապահության փոխնախարարը նույնիսկ հաստատել էր, որ փոխպատվաստման համար օգտագործվող օրգանների 95 տոկոսը դատապարտյալներին էին: Կան նաև տվյալներ, որ Չինաստանը հատուկ բժիշկների է ներգրավել. Որոնք հեռացրել են դատապարտյալների օրգանները նույնիսկ երբ նրանք դեռ ողջ էին:

Մի օրինակ էլ՝ մեր հարևաններից: Իրանն աշխարհում միակ երկիրն է, որտեղ երիկամների փոխպատվաստման «առևտուրն» օրինական է: Կառավարությունը պնդում է, որ հենց սա է օգնել վերջ դնել 1999-ից ձգվող փոխպատվասումների սպասող երկար հերթերը: Երիկամի կարիք ունեցող մարդը դիմում է փոխպատվաստման հարցերով զբաղվող ասոցիացիային, որն էլ իր հերթին նրանց համապատասխան դոնոր է գտնում: Իրենց «ծառայությունների» համար դոնորները վարձատրվում են՝ 1200 դոլար պետության կողմից, 2000-4500 դոլար էլ ռեցիպիենտի կողմից: Հիվանդանոցի բոլոր ծախսերը հոգում է պետությունը:

Եվ՝ Հայաստան: 2002-ին ընդունված «մարդուն օրգաններ և/կամ հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքի 7-րդ հոդվածը նշում էր, որ փոխպատվաստման նպատակով դիակից օրգաններ կարող են վերցնել միայն այն դեպքում, եթե այդ մարդը կենդանության օրոք գրավոր համաձայնություն է տվել: 2009-ին օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու արդյունքում 7-րդ հոդվածը վերաշարադրվել է: Փոխպատվաստման նպատակով դիակից օրգաններ չեն կարող վերցվել միայն այն դեպքում, երբ տվյալ անձը կենդանության օրոք գրավոր անհամաձայնություն է ներկայացրել: Եթե չի հրաժարվել, ապա կարող է համարվել դոնոր: Մի նրբություն կա. Դիակից փոխպատվաստման նպատակով օրգաններ և հյուսվածքներ կարող են վերցվել միայն հարազատների համաձայնությամբ:

Նանե Մանուկյան
 Ամենաընթերցվողը բաժնում
Ինչպես միանալ ոլորտի առաջատար միջազգային ընկերությանը
Արևմուտքի սանկցիաները խփում են նաև ռուսական դեղարտադրությանը
Մարտի 8-ին՝ սթափության լրացուցիչ չափաբաժին
Ինչ է այն ու ինչպես պայքարել` հայտնի չէ
 Ուշադրության կենտրոնում
Բեգլարյան․ Ազատության հրապարակում Արցախի ժողովրդի կարիքների ապահովման համար հանրահավաք կանցկացվի

Բեգլարյան․ Ազատության հրապարակում Արցախի ժողովրդի կարիքների ապահովման համար հանրահավաք կանցկացվի Հավաքի նպատակն է քննարկել ու բարձրաձայնել Արցախի ժողովրդի առաջարկներն ու պահանջները

 Բաժնի այլ նյութերը
Հայրենիքը՝ հեծանիվի դիմաց Ինչ արժե պետությանը դավաճանելը
Յոթ որդու Բավական քույրը Տարեկան քանի՞ աղջիկ չի ծնվում Հայաստանում
Վարորդներին ԳԱԶազացրին Ինչ է կատարվում վառելիքի շուկայում
---